تفاوت آیتم قیمت جدید | ستاره دار و اقلام فاکتوری در قراردادهای پیمانکاری

اقلام قیمت جدید، ستاره دار، فاکتوری، کار اضافه، دستمزدی و … اصطلاحات پرکاربردی پیرامون پرداخت اجرت انجام کار هستند که در قراردادهای پیمانکاری به کار گرفته شده‌اند. کرراً دیده شده به دلیل پراکنده بودن تعاریف عبارات پیشین، این مفاهیم به اشتباه به‌کارگرفته می‌شوند. پیرامون تعاریف و و تفاوت قیمت جدید و ستاره دار و سایر تفاوت‌ها با «حقوق احداث»  در ادامه همراه باشید.

درآمدی بر قیمت‌های پایه، غیرپایه و جدید در قراردادهای پیمانکاری

نویسنده: حمید حسین‌زاده | دانیال شهری ¹کارشناس پیمان‌ در مدیریت طرح شرکت ملّی صنایع پتروشیمی

روزنامه مناقصه مزایده شماره ۲۲۹۶ | ۵ آذر ۱۳۹۶

نشریه ستبران شماره ۱۱۱ | دی و بهمن ۱۳۹۶

قیمت واحد| فهرست بها| فهرست مقادیر

موضوع بحث ما پیرامون قراردادهایی است که، قیمت‌گذاری ‌آن‌ها، مبتنی بر قیمت واحد²Unit Price فعالیّت‌ها و متعاقباً، ابزار پرداخت عِوض از سوی کارفرما به پیمانکار نیز، فهرست‌بهاء می‌باشد.

در این‌گونه از قراردادها، هر جزء از عِوض (ما به ازاء خدمت/کار)، روبروی یک جزء از معوّض (خدمت/کار) می‌ایستد. اصطلاحاً هر جزء از کار، مقصود بالاصاله است. در واقع، با تکمیل هر بخش از کار به میزان مندرج در «فهرست مقادیر»³Bill of Quantity، پیمانکار هم، استحقاق دریافت مبلغ متناظر با آن کار را مطابق «فهرست‌بهاء»⁴Schedule of Price خواهد داشت.

برآورد هزینه اجرای کار چیست؟

پیش از اجرای هر طرح و یا پروژه، بایستی تخمینی از هزینۀ تمام شدۀ آن داشته باشیم.

از این رو، اصطلاحاً پیش‌بینی مقادیر کمّیت‌های طرح مورد نظر که معمولاً برای هزینه‌های یک طرح، منابع آن و زمان اجرای طرح کاربرد دارد را، برآورد⁵فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور، انتشارات سازمان برنامه و بودجۀ کشور، تابستان ۱۳۸۳، شمارۀ ۴۸۰۱۰۱، ص.۱۸۰ می‌نامند.

برآورد هزینۀ اجرای کار نیز، مبلغی است که به عنوان هزینۀ اجرای موضوع پیمان به وسیله کارفرما [مناقصه‌گزار] محاسبه و اعلام شده است⁶ فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور، انتشارات سازمان برنامه و بودجۀ کشور، تابستان ۱۳۸۳، شمارۀ ۴۸۰۹۰۱، ص.۱۸۱. در حین اجرای پروژه هم، بایستی با ساز و کار مشخصی قابلیت پرداخت کارهای انجام شده و منعکس در صورت‌وضعیت پیمانکار فراهم گردد⁷برآورد محاسباتی است که قبل از اجرای کار، جهت شرکت در مناقصه و صورت‌وضعیت، محاسباتی است که در حین اجرای کار انجام می‌شود. برآورد توسط دستگاه مناقصه‌گزار در واحد فنی کارفرما یا مشاور و صورت‌وضعیت توسط پیمانکار تهیه و ارائه می‌گردد. (امیری، مهندس امید؛ «تفسیر فهرست‌بهای واحد پایۀ رشتۀ ابنیه رشتۀ ساختمان»، انتشارات فدک ایستاتیس،چاپ ششم، ۱۳۹۳، ص.۱۴).

همانطور که در نگارۀ شمارۀ یک، مشاهده می‌شود، امر برآورد قیمت‌ پروژه‌ها، به منظور ارجاع کار موضوع «عقد مناقصه»⁸فراز دوّم جزء یک ذیل «تبصرۀ ۴» از «ماده ۱۹» قانون رفع برخی از موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوب ۰۱/۰۲/۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی، صراحتاً مناقصه را با عنوان قرارداد (عقد)، معرّفی نموده است. (…، در صورتی که بدهکار از مجوز فوق برای تسویه بدهی‌های خود استفاده کند، در صورت شرط ضمن عقد در قرارداد مناقصه و درخواست خریدار، بدهکار مکلف است …)، با فرآیند‌های پیش‌بینی‌شده در «ماده ۹» قانون برگزاری مناقصات⁹«ماده ۹» از فصل سوم قانون برگزاری مناقصات: فرایند برگزاری مناقصات. فرایند برگزاری مناقصات به ترتیب شامل مراحل زیر است: الف ـ تأمین منابع مالی؛ ب ـ تعیین نوع مناقصه در معاملات بزرگ (یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای، عمومی یا محدود)؛ ج ـ تهیه اسناد مناقصه؛ د ـ ارزیابی کیفی مناقصه‌گران در صورت لزوم؛ هـ ـ فراخوان پیشنهادها؛ و ـ ارزیابی پیشنهادها؛ ز ـ تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد. و نیز، پرداخت عِوض موضوع «عقد پیمان»، با ضوابط پیش‌بینی‌شده در نظام فنّی و اجرایی کشور¹⁰مصوبۀ شمارۀ ۴۲۳۳۹/ت۳۳۴۹۷ه، مورّخ ۲۰/۰۴/۱۳۸۵، مستلزم شناخت انواع قیمت در قراردادهای موصوف است¹¹تجلّی موضوعات پیش‌گفته، در قالب اسناد مناقصه و اسناد پیمان خواهد بود. پیرامون وجه تمایز اسناد موصوف، رجوع کنید به: حداد، دکتر جواد و حسین‌زاده، مهندس حمید؛ «قراردادهای همسان پیمانکاری، مشاوره، سرمایه‌گذاری»، انتشارات دادگستر، چاپ اول، زمستان ۱۳۹۵، صص. ۲۰۵ تا ۲۰۷.

از این‌رو، شناخت و تبیین دقیق انواع قیمت که، بر مدل قیمت‌پذیری و پرداخت مابه‌ازاء کار، موثّر است از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. مقالۀ حاضر با هدف یکسان‌سازی رویه برخورد عوامل اجرای پروژه با هر یک از قیمت‌های مورد بررسی (ناظر به محیط و ماهیّت آن‌ها) نگارش یافته است.

انواع قیمت

بنابراین، با در نظر گرفتن محیط قراردادی ناظر به عقد مناقصه و عقد پیمان، ابتدا به ساکن، دو تقسیم‌بندی کلّی را پیش‌رو خواهیم داشت.

• الف. مرحلۀ مناقصه (پیش از ارجاع کار)؛
• ب. مرحلۀ پیمان (پس از ارجاع کار) یا مرحلۀ اجراء.

[irp posts=”1271″ name=”تاخیرات و بررسی آثار حقوقی تمدید مدت پیمان پیش از تنظیم صورتمجلس تأخیرات”]

قیمت‌های این مرحله، بر اساس ماهیّت ناظر به اقلام پایه و غیرپایه، در دو دستۀ مجزّا تعریف، تبیین و تشریح گردیده است.

اقلام پایه و دستورالعمل کاربرد فهرست بها

طبق «بند ۲-۱» دستورالعمل کاربرد فهارس‌بهای ابلاغی¹²فهرست بهای واحد پایه رشته ابنیه سال۱۳۹۶، ابلاغیۀ شمارۀ ۱۰۹۵۴۰۰/۹۵، اقلام پایه، اقلام عمومی‌کارهای هر رشته از فهرست‌بها است که دارای شرح ردیف (معوّض) و بهای واحد (عِوض) می‌باشد.

اقلام پایه در کلیات فهرست بها

همچنین براساس «بند ۳» کلیات فهارس‌بها، قیمت‌های فهارس‌بها، متوسط هزینه اجرای کارهای مربوط به هر رشته بوده و شامل هزینه‌های:

• تأمین و به کارگیری نیروی انسانی،
• ماشین‌آلات و ابزار
• و همچنین تأمین مصالح مورد نیاز، شامل،
• تهیه، بارگیری، حمل و باراندازی مصالح،
• جابه‌جایی مصالح درکارگاه،
• اتلاف مصالح
• و به طور کلی اجرای کامل کار است.
• هزینه آزمایش و راه اندازی (بر حسب مورد) در بهای واحد ردیف‌های فهرست‌بها پیش‌بینی شده است.

طبق «بند ۵» هم، قیمت‌های فهرست‌بها، قیمت‌های کاملی برای انجام کار، طبق نقشه و مشخصات فنی تعریف شده است.

ضمناً به حکم «بند ۲۰» کلیات فهارس‌بها، فهارس‌بهای ابلاغی هر رشته بر مبنای قیمت‌های سه ماهه چهارم سال پیش از ابلاغ محاسبه شده است.

قیمت متناظر با اقلام پایۀ فهرست‌بها را، قیمت پایه می‌نامند.

اقلام ستاره دارد یا همان اقلام غیرپایه کدام است؟

قبل از تعریف و دسته بندی اقلام غیرپایه، بایستی متذکِّر شد که، این اقلام ناظر به مرحلۀ پیش از اجرای پیمان می‌باشند و در هنگام تهیه برآورد اجرای کار، به‌منظور تدوین اسناد مناقصه کاربرد دارند.

چنانکه، مقرره‌گذار نیز، در صدر ابلاغیۀ دستورالعمل نحوۀ تهیه و تصویب ردیف‌های ستاره‌دار¹³صدر ابلاغیۀ دستورالعمل نحوۀ تهیه و تصویب ردیف‌های ستاره‌دار به شمارۀ ۳۴۰۰۱ مورّخ ۰۷/۰۲/۱۳۹۵: در اجرای مفاد «بندهای الف & و» ماده واحدۀ مربوط به اصلاح «تبصره ۸۰» قانون بودجه سال ۱۳۵۶ کل کشور (موضوع مصوبه شماره ۲۲۳۲ مورّخ ۲۳/۱۱/۱۳۵۸ شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران) به پیوست دستورالعمل نحوۀ تهیه و تصویب ردیف‌های ستاره‌دار که در ۲ صفحه و ۹ ضمیمه که به تصویب شورای عالی فنی رسیده است ابلاغ می‌شود تا هنگام برآورد هزینه و قبل از واگذاری کار (از طریق برگزاری مناقصه و یا ترک تشریفات) و با رعایت موارد زیر، ملاک عمل قرار گیرد. به شمارۀ ۳۴۰۰۱ مورّخ ۰۷/۰۲/۱۳۹۵، محلّ زمان آن را، هنگام برآورد هزینه و قبل از واگذاری کار، بیان داشته است؛

«بند ۲-۱-۴» بخشنامۀ شمارۀ ۱۷۳۰۷۳/۱۰۱ مورخ ۱۵/۰۹/۱۳۸۲، با موضوع دستورالعمل نحوه تعدیل آحادبهای پیمان‌ها که در مقامِ تعریفِ اقلام ستاره‌دار بیان می‌دارد:

نیز، نظر نگارندگان را، تائید می‌نماید.

محدودیت برای اقلام غیرپایه

شایان ذکر است، «بند ۲-۶» دستورالعمل کاربرد فهرست‌بهای ابنیه سال ۱۳۹۶، برای این دسته از اقلام، محدودیتی قائل شده است؛ چنانکه بیان می‌دارد: محدودیت برای آیتم ستاره دار و اقلام ستاره دار

با اوصاف مذکور، اقلام غیرپایه، به دو دستۀ زیر، تقسیم می‌گردند:

الف-۲-۱- اقلام ستاره‌دار

تعریف آیتم ستاره دار چیست؟ تعریف اقلام ستاره دار چیست؟

براساس «بند ۲-۱» دستورالعمل کاربرد فهارس‌بهای ابلاغی «در مواردی که مشخصات فنی و اجرایی ویژه‌ای مورد نیاز کار باشد، که اقلام آن با شرح ردیف‌های این فهرست‌بها تطبیق نکند، شرح ردیف مناسب برای آن اقلام، تهیه و در انتهای گروه مربوط، با شماره ردیف جدید درج می‌شود. این ردیف‌ها، با علامت ستاره مشخص و به عنوان ردیف‌های ستاره‌دار نامیده می‌شوند. بهای واحد ردیف‌های ستاره‌دار، با روش تجزیه قیمت و بر اساس قیمت‌های دوره مبنای هر فهرست‌بها، محاسبه و در برابر ردیف مورد نظر درج می‌شود. هرگاه دستورالعملی برای پرداخت ردیف‌های ستاره‌دار مورد نیاز باشد، متن لازم تهیه و به انتهای مقدمه فصل مربوط با شماره جدید اضافه می‌شود.»

باتوجه به اینکه فهارس‌بها قیمت کارهای متداول و متعارف را معین می‌نماید، ردیف‌هایی وجود دارد که شرح ردیف آنها (شرح آیتم)، در فهارس‌بها موجود بوده، لیکن به دلیل عدم امکان قیمت‌گذاری صحیح فاقد بهای واحد می‌باشند. «بند ۲-۴» دستورالعمل کاربرد فهارس‌بها، در این خصوص تصریح دارد «بهای واحد ردیف‌هائی که، شرح آنها در این فهرست‌بها موجود است، اما بدون بهای واحد هستند، … و این اقلام نیز، ردیف‌های ستاره‌دار محسوب می‌شوند.»؛ بنابراین، اقلام دارای شرح ردیف در فهرست‌بها، که فاقد قیمت واحد هستند، در حکم اقلام ستاره‌دار می‌باشند. بنابراین، قیمت‌های متناظر با اقلام غیرپایه و یا اقلام پایۀ فاقد قیمت در فهرست‌بها را، قیمت‌های ستاره‌دار می‌نامند.

قبل از تعریف و دسته بندی کارهای جدید (اضافی¹⁴مقصود از کاربرد واژۀ «اضافی»، در تعریف کارهای جدید، اضافه شدن اقلام فوق به اقلام پایه و غیرپایه برآورد اجرای کار در زمان مناقصه (ارجاع کار) می‌باشد. در واقع، منظور آن است که این کارها در زمان انعقاد پیمان (پیش از اجرای کار) وجود نداشته است و در زمان اجرای پیمان، بنا به مقتضیات خاص، به اقلام پیمان اضافه می‌گردند.)، بایستی متذکِّر گردید که، این موارد، ناظر به مرحلۀ اجرای پیمان می‌باشند و پس از اتمام فرآیند ارجاع کار و با شروع عملیات اجرایی انجام این فعالیت‌ها لازم دانسته و به پیمانکار منتخب، ابلاغ شده است. در واقع کارهای جدید در معنای عام خود، شامل کارهای اضافی، با نرخ (قیمت) پیمان و کارهای اضافی با قیمت‌جدید می‌گردد که، به شرح ذیل دسته‌بندی و تعریف می‌شوند:

ب-۱- در قالب فهرست‌بها (کارهای اضافی با قیمت پیمان)

همانطور که در ابتدای بحث مطرح شد، قراردادهایی که هر جزء از عِوض آن‌ها (ما به ازاء خدمت/کار)، روبروی یک جزء از معوّض (خدمت/کار) می‌ایستد، ریسک افزایش قیمت کار ناشی از تغییر در مقادیر را، به کارفرما تخصیص داده و وی را، به پرداخت مبالغ متناظر با تغییرات فهرست مقادیر، موظّف نموده است. بدین جهت، اقلامی که در هنگام اجرای پیمان، علاوه بر احجام اولیه کارهای قرارداد و در چارچوب موضوع پیمان و در قالب فهرست‌بهای واحد پایه منضم به پیمان¹⁵در مفهوم فهرست‌بهای منضم به پیمان، اختلاف وجود دارد.، از سوی کارفرما (به‌وسیله مهندس مشاور) و با رعایت مفاد شرایط عمومی ‌پیمان، در خصوص تغییر مقادیر کار به پیمانکار ابلاغ می‌گردند و صرفاً مقادیر کار را افزایش می‌دهند، کارهای اضافی نامیده می‌شود. این گونه کارها که شرح و قیمت واحد موجود داشته و در اثنای اجرای کار، صرفاً مقادیر آن‌ها افزایش یافته است، از حیث ماهیت امر، تفاوتی با کارهای مندرج در پیمان ندارند؛ چنانکه «بند الف» از «ماده ۲۹» شرایط عمومی‌پیمان (بخشنامه شماره ۸۴۲/۵۴-۱۰۸۸/۱۰۲ مورِّخ ۰۳/۰۳/۱۳۷۸) اشعار می‌دارد «در ضمن اجرای کار، ممکن است مقادیر درج شده در فهرست‌بها و مقادیر منضم به پیمان، تغییر کند. تغییر مقادیر به‌وسیله مهندس مشاور محاسبه می‌شود و پس از تصویب کارفرما به پیمانکار ابلاغ می‌گردد.» و بند یک از همان فراز تصریح دارد که «افزایش مقادیر باید در چارچوب موضوع پیمان به پیمانکار ابلاغ شود» که به حکم قسمت پایانی از «بند الف» همان ماده، «پیمانکار با دریافت ابلاغ تغییر مقادیر کار، موظف به انجام کار با نرخ پیمان است.»

لذا در تعامل بخشنامه اخیر، با «بند ۲-۱-۵-۱» بخشنامۀ شمارۀ ۱۷۳۰۷۳/۱۰۱ مورِّخ ۱۵/۰۹/۱۳۸۲، با موضوع دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمان‌ها که، اشاره ‌دارد «قیمت کارهای جدیدی که از فهرست‌بهای واحد پایه منضم به پیمان، یا فهرست‌بها واحد پایه‌ای که قیمت پیمان از آن انتخاب می‌شود، …»، بایستی بیان داشت، منظور مقرّره‌گذار از کارهای جدید در این فقره، کارهای اضافی با قیمت پایۀ پیمان می‌باشد.

شایان ذکر است، ردیف نخست «بند الف» از «ماده ۲۹» شرایط عمومی پیمان در بیان محدودیت­های مبالغ ناظر به افزایش مقادیر، متذکر می‌گردد «افزایش مقادیر باید در چهارچوب موضوع پیمان به پیمانکار ابلاغ شود. جمع مبلغ مربوط به افزایش مقادیر و مبلغ کارهای باقیمت جدید (موضوع بند ج) نباید از ۲۵‌ درصد مبلغ اولیه پیمان بیشتر شود.»؛ بنابراین، قیمت‌ متناظر با کارهای اضافی دارای قیمت واحد پایه در پیمان را،‌ کار اضافی با نرخ پیمان می‌نامند.

ب-۲- خارج از فهرست‌بها (کارهای اضافی با قیمت جدید)

ب-۲-۱- بخشنامه‌ای

به کارهایی که در برآورد اولیه قرارداد پیش‌بینی نشده‌اند، لیکن بنا به نیاز و ضمن اجرای پیمان، در چارچوب موضوع پیمان و خارج از قالب فهرست‌بهای واحد پایه منضم به پیمان، از سوی کارفرما (به‌وسیله مهندس مشاور) و با رعایت مفاد شرایط عمومی‌پیمان به پیمانکار ابلاغ می‌گردند، کارهای اضافی خارج از فهرست‌بها یا کارهای اضافی با قیمت جدید اطلاق می‌گردد. این اقلام علاوه بر تغییر مقادیر کار، تغییر در جنس و وصف را هم شامل می‌شوند و مستلزم تعریف قیمت جدید متناسب با آن می‌گردند. این گونه کارها، از حیث ماهیت امر، با کارهای مندرج در پیمان تفاوت دارند. چنانکه «بند ج» از «ماده ۲۹» شرایط عمومی‌پیمان (بخشنامه شماره ۸۴۲/۵۴-۱۰۸۸/۱۰۲ مورِّخ ۰۳/۰۳/۱۳۷۸) بیان می‌دارد «اگر در چارچوب موضوع پیمان، کارهایی به پیمانکار ابلاغ شود که برای آنها قیمت و مقدار در فهرست‌بها و مقادیر منضم به پیمان پیش‌بینی نشده است، …؛ قیمتی که با توافق پیمانکار و مهندس مشاور تعیین شود و به تصویب کارفرما برسد، ملاک پرداخت است.» و با درج عبارت «قیمت‌های جدیدی که به این صورت تعیین می‌شود …» در ادامۀ متن، با عنوان قیمت جدید از آن‌ها نام می‌برد.

لذا در تعامل بخشنامه اخیر، با «بند ۲-۱-۵-۲» بخشنامه شماره ۱۷۳۰۷۳/۱۰۱ مورِّخ ۱۵/۰۹/۱۳۸۲، با موضوع دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمان‌ها که، اشاره می‌دارد «قیمت کارهای جدید در پیمان‌های منعقده بر اساس قیمت‌های واحد پایه که، برای آن‌ها قیمت در فهرست‌بهای منضم به پیمان یا فهرست‌بهای واحد پایه‌ای که، قیمت پیمان از آن گرفته شده، …” بایستی بیان داشت، منظور از کارهای جدید، کارهای اضافی با قیمت جدید می‌باشد.

شایان ذکر است، به حکم «بند د» از «ماده ۲۹» شرایط عمومی پیمان، «جمع بهای قیمت‌های جدید، علاوه برآنکه تابع سقف تعیین شده در بند الف است، نباید از ۱۰ درصد مبلغ اولیه پیمان بیشتر شود.»

بنابراین، قیمت‌ متناظر با کارهای اضافی فاقد شرح و قیمت واحد پایه در پیمان را، کار اضافی با قیمت جدید می‌نامند. از طرفی، چون قیمت مذکور با ارائه طریق بخشنامۀ سازمان برنامه و بودجه، محاسبه و ملاک عمل قرار می‌گیرد، عنوان قیمت بخشنامه‌ای نیز به آن اطلاق می‌گردد.

ب-۲-۲-  اقلام فاکتوری

درخصوص اقلام فاکتوری، تعریف مشخصی در فهرست‌بها و بخشنامه‌های سازمان برنامه و بودجه دیده نمی‌شود؛ با این حال از  مصادیق به کار رفته در این نشریات، اینگونه به ذهن متبادر می‌گردد که، پرداخت هزینه مربوط به اقلام فاکتوری ناظر به مرحله‌ی اجرای پیمان می‌باشد و اگرچه می‌توان برخی از هزینه‌های این اقلام را در زمان تهیه برآورد اجرای کار و به‌منظور تدوین و درج در اسناد مناقصه پیش­بینی نمود، لیکن به دلیل خصوصیت ویژه آنها، در عین حالی که، خارج از قالب فهرست‌بهای واحد پایه منضم به پیمان یا فهرست‌بهای واحد پایه‌ای که قیمت پیمان مأخوذ از آن است، قرار می‌گیرند، مقرره‌گذار به صورت استثنائی آنها را در دسته‌های پیش‌گفته طبقه بندی ننموده و لفظ «فاکتوری» را برای آنها اختیار نموده است. پس همین استثنائی بودن امر، نیازمند تصریح و تبیین مصادیق اقلام فاکتوری از سوی وی و تفسیر مضیق پیرامون ماهیت آنهاست. به طور نمونه «بند ۱۰» کلیات فهرست‌بهای واحد پایه رشته ابنیه (سال ۱۳۹۶) بیان می‌دارد «در فصل‌های کارهای فولادی سبک، کارهای آلومینیومی‌و کارهای چوبی، تهیه یراق آلات به عهده پیمانکار است؛ هزینه تهیه و حمل یراق آلات بر اساس فاکتور فروش مورد تأئید کارفرما با اعمال ضریب بالاسری به پیمانکار پرداخت می‌شود.»

از این رو اقلام فاکتوری، ناظر به کالا بدون عملیات اجرایی و یا با عملیات اجرایی محدود به نصب و راه‌اندازی است به نحوی که نسبت هزینه نصب به هزینه خرید بسیار پایین باشد و یا نصب و راه اندازی جزئی ناچیز (از حیث وزن ریالی) از فرآیند خرید محسوب گردد. قیمت متناظر با اقلام فوق را قیمت فاکتوری می‌نامند.

ب-۲-۳-  کارهای دستمزدی

در هنگام اجرای کار و بنا به نیاز، فعالیت‌هایی توسط کارفرما (مهندس مشاور) به پیمانکار ابلاغ می­گردد که صرفاً شامل انجام عملیات اجرایی بوده و خرید و تهیه مصالح و تجهیزات را شامل نمی­گردد، اینگونه فعالیت‌ها را کارهای دستمزدی می­گویند و هزینه آن‌ها با توافق ارکان پروژه و با اِعمال ضریب بالاسری به صورت­حساب­های تائید شدۀ پیمانکار، پرداخت می­شوند. چنانکه مقدمه «فصل ۲۹» فهرست‌بهای ابنیه، بیان می‌دارد کارهای دستمزدی، برای کارهایی پیش­بینی شده است که «مصالح آن‌ها توسط و به هزینه کارفرما تهیه می‌شود. هنگام تهیه برآورد، شرح ردیف و بهای واحد کارهای دستمزدی مورد نظر، شامل بارگیری، حمل و باراندازی در کارگاه، جابجایی‌های لازم، نصب و راه اندازی، به صورت ستاره‌دار مطابق مفاد دستورالعمل کاربرد فهرست‌بها، تهیه و درج می‌شود.»

لفظ ستاره‌دار، در تعریف اقلام دستمزدی، به علاقۀ مشابهت و به قرینۀ حالیه، در معنای مجاز به کار رفته است و بایستی حمل بر معنای کار اضافی گردد. چه اینکه، اقلام ستاره‌دار در معنای حقیقی کلمه، ناظر به مرحلۀ پیش از ارجاع کار هستند، در حالی که اقلام دستمزدی مرتبط با کارهای حین اجرای پیمان می‌باشند.

با توضیحات پیش‌گفته، مشخص شد که، قیمت در دو دسته‌بندی کلّی ناظر به پیش از ارجاع کار (مرحلۀ مناقصه) و پس از ارجاع کار (مرحلۀ پیمان) است. قیمت‌های پیش از ارجاع کار، بابت اقلام پایه را، قیمت پایه و بابت اقلام غیر پایه را، قیمت ستاره‌دار (و یا در حکم ستاره‌دار) می‌نامند. پس از ارجاع کار هم، با عنوان کار جدید و در دو قالب فهرست‌بها و خارج از فهرست‌بها تقسیم‌بندی گردید. در مورد نخست، به جهت عدم تغییر در ماهیت کار، کار اضافی با قیمت پیمان و در مورد اخیر، به جهت تغییر در ماهیت کار، کار اضافی با قیمت جدید (بخشنامه‌ای، فاکتوری و دستمزدی) تعریف می‌گردد.