تغییرات تحمیلی تغییراتِ کارفرما-مسبّب یا کارفرما-پاسخگو هستند، اما به عنوان تغییرات رسمی، شناخته نمیشوند. تغییرات فاقد ابلاغِ یک پیمانکار اصلی میتواند منجر به ادعای تغییر تحمیلی پیمانکار جزء شود.
اگر اقدامات یا عدم اقدامات کارفرما یا پیمانکار اصلی، پیمانکار یا پیمانکار جزء را ملزم به اعمال تغییرات کند، کارفرما یا پیمانکار اصلی ممکن است موظف به پرداخت هزینههای آن تغییرات باشد، حتی اگر آن تغییرات رسماً ابلاغ نشده باشند. اگر رویدادهایی در طول پروژه اثری مشابه با یک دستور تغییر کتبی رسمی داشته باشند، ممکن است تغییر تحمیلی رخ داده باشد.
اصطلاحات کلیدی که اغلب با تغییرات تحمیلی مرتبط هستند عبارتند از: «دستورالعمل نانوشته»، «کار یا خدمات اضافی»، «کار مازاد»، «بازرسی بیش از حد سختگیرانه»، «رد نامناسب»، «خطاها و کاستیها»، «نقشهها و مشخصات فنی مبهم»، «تفسیر نادرست از نقشهها و مشخصات فنی»، «تغییر روشهای کار»، «تغییر در توالی کار»، «تسریع»، «قصور در افشای اطلاعات مهم»، «دشواری شدید در عملکرد»، «هزینه بیش از حد» و «طراحی ناقص».
یک بند تغییرات متداول، مفهوم تغییر تحمیلی را به شرح زیر بیان میکند:
هر دستور کتبی یا شفاهی (که شامل راهنمایی، دستورالعمل، تفسیر یا تعیین است) که باعث تغییر شود، به عنوان یک دستور تغییر تحت این بند در نظر گرفته میشود؛ مشروط بر اینکه پیمانکار کتباً اعلام کند
- تاریخ، اوضاع و احوال و منبع دستور و
- اینکه پیمانکار آن دستور را به عنوان دستور تغییر تلقی میکند.
انواع تغییر تحمیلی
تسریع تحمیلی
تسریع تحمیلی زمانی رخ میدهد که اقدامات یا عدم اقدامات کارفرما، پیمانکار را مجبور به انجام کار خود در زمان کمتری کند. امتناع کارفرما از اعطای تمدید مدت موجه برای یک تأخیر موجه یا الزام به انجام کار اضافی بدون اعطای زمان اضافی ممکن است منجر به تسریع تحمیلی شود.
کاهش سرعت تحمیلی
کاهش سرعت تحمیلی نقطه مقابل تسریع تحمیلی است، که در آن کارفرما بخشی از کار را متوقف میکند و در نتیجه پروژه را به تأخیر میاندازد، اما از تأیید این تغییر خودداری میکند. بالاسری دفتر مرکزی و کارگاهی پیمانکار، گسترده میشود و هزینههای نیروی کار آن ممکن است افزایش یابد.
تفسیر نادرست قرارداد
الزامات کارفرما یا نماینده آن برای پیروی از مشخصات فنی مبهم یا تفاسیر بلاوجه سختگیرانه از اسناد قرارداد که پیمانکار را ملزم به رعایت استانداردهای بالاتر از آنچه که معمولاً توسط سازمانهای صنفی پذیرفته شده است، ممکن است منجر به تغییر تحمیلی شود. اگر کارفرما به پیمانکار دستور دهد که کار را مطابق با تفسیری از قرارداد انجام دهد که بعداً نادرست بودن آن ثابت شود، پیمانکار ممکن است حق بازیابی هزینههای اضافی خود را داشته باشد.
مشخصات فنی ناقص
طراحی بیعیب و نقص، نادر است. با این حال، تفاوت حیاتی و پرهزینهای بین موارد معمول خطاها و نقصهای جدی طراحی وجود دارد که سبب افزایش قابل توجه زمان و هزینه میشود. این خطاها یا کاستیها، زمانی که کشف شوند، ممکن است باعث تغییر تحمیلی شوند زیرا کارفرما به طور ضمنی مناسب بودن آنها را تضمین کرده است.
بنابراین، هنگامی که کارفرما لازم میداند در مشخصات فنی تغییراتی ایجاد کند زیرا آنها ناقص هستند، پیمانکار میتواند ارزش متعارف کار اضافی ناشی از تغییر را بازیابی کند. از سوی دیگر، اگر کارفرما مشخصات فنی اجرایی را ارائه دهد، ریسک بر عهده پیمانکار است تا عملکرد مورد نیاز را برآورده کند.
رویههای بازرسی نامتعارف
رویههای بازرسی غیرضروری نامناسب و سختگیرانه که مانع عملکرد پیمانکار میشود یا بازرسیهای متعدد که منجر به دستورات متناقض میشود نیز، ممکن است تغییر تحمیلی ایجاد کند. رد نادرست کار، الزامات برای دستیابی به استاندارد عملکرد بالاتر از آنچه در قرارداد مشخص شده است، تداخل در عملکرد پیمانکار و الزامات آزمایشی بیش از حد، همگی ممکن است منجر به تغییر تحمیلی شود. اگر کارفرما یا نماینده آن به طور نامناسب نتیجهگیری کنند که مصالح یا روشهای احداث مورد استفاده با استانداردهای مشخصات فنی مطابقت ندارد، دستور تغییر آنها منجر به یک دستور تغییر تحمیلی میشود که پیمانکار مستحق جبران [مالی] خواهد بود.
اقلام تأمینی کارفرما
هنگامی که تجهیزات و/یا مصالح تأمینی کارفرما دیر یا آسیبدیده به کارگاه میرسند و کارفرما از تأیید اثر آن خودداری میکند، ممکن است تغییر تحمیلی رخ دهد و پیمانکار را قادر به بازیابی هزینههای تأخیر و هزینههای تعمیر تجهیزات و/یا مصالح کند.
روش اجرا
قراردادهای احداث معمولاً مشخصات فنی مفصلی را در مورد کیفیت عملکردی که باید برای پروژه حفظ شود ارائه میدهند، اما نحوه انجام کار را مشخص نمیکنند. مگر اینکه در قرارداد به گونهای دیگر مشخص شده باشد، و مشروط بر اینکه کار، ایمن و به شیوهای عملی انجام شود، پیمانکار حق دارد کار را با وسایل و روشهای خود انجام دهد. اگر کارفرما پس از ابلاغ قرارداد اصرار داشته باشد که از یک روش گرانتر استفاده شود، ممکن است تغییر تحمیلی رخ دهد. به طور مشابه، تا زمانی که پیمانکار الزامات قرارداد را رعایت کند، انتخاب توالی تکمیل کار، حق پیمانکار است. کارفرما نمیتواند توالی پیمانکار را بدون [قبول] مسئولیت هزینههای اضافی مربوط به تغییر، جابهجا نماید.
علاوه بر این، ممکن است قراردادی تنظیم شود تا به کارفرما این حق را بدهد که قبل از تکمیل مکانیکی تمام کار، تکمیل مکانیکی و تحویل بخشی از کار را درخواست کند. در حالی که توافقنامه به روشنی بیان میکند که کارفرما میتواند این درخواست را ارائه دهد، کارفرما باید تشخیص دهد که اگر این درخواست توالی برنامهریزیشدۀ تکمیل مکانیکی بخشهایی از کار توسط پیمانکار را تغییر دهد، ممکن است هزینههای آن افزایش یابد و در نتیجه ارائه چنین درخواستهایی، تأخیر ایجاد شود. به همین دلیل، توالی تحویل باید در طول توسعه برنامه اصلی پروژه پیمانکار و/یا احداث دقیق و برنامه راه اندازی برای جلوگیری از این مشکل تعریف شود.
کار اضافی
هنگامی که پیمانکار به دلیل تغییر مقادیر کافرما-مسبّب (در صورت عدم وجود سلب مسئولیتهای واضح در قرارداد)، تغییرات مشخصات فنی عملکردی یا تغییرات مکان کارگاه، ملزم به انجام کار اضافی میشود، و کارفرما آثار این تغییرات را تأیید نمیکند، ممکن است تغییر تحمیلی رخ دهد.
اقدامات متفرقه
اقدامات متعدد دیگر توسط کارفرما ممکن است تغییر تحمیلی ایجاد کند. مثالها عبارتند از: خسارات کارفرما-مسبّب به کارهای احداث، دستورکاری که باعث افزایش دستمزد میشود، دستور کار برای افزایش نیروی کار در زمانی که [نیروی کار] از قبل کافی است، عدم افشای اطلاعات فنی در مورد مسائل ماهوی، و افشای نامناسب اطلاعات اختصاصی پیمانکار.
این تغییرات تحمیلی یا نواقض ساده اغلب نتیجه عدم آشنایی ناظران مقیم، با تمام شروط [قرارداد] است. برخی از نمونههای خاص این نوع وضعیت به شرح زیر است:
۱. اعمال رواداریهای [حین] ساخت که نزدیکتر از موارد مشخص شده یا نزدیکتر از حد معمول در صنعت احداث است .
۲. اعمال آزمایشات پذیرش که در آن [(قرارداد)] هیچ کدام [از آن آزمایشات] مشخص نشده یا، سختگیرانهتر از موارد مشخص شده است – برای مثال، آزمایش خطوط لوله، در قطعات کوچکتر [خط لوله] به جای بخشهای بزرگتر [آن] یا آزمایش در فشارهای بیش از حدِّ مشخص شده یا علیالقاعده مورد نیاز.
۳. آزمایش جوشها توسط اشعه ایکس که در آن ([قرارداد]) مشخص نشده است.
۴. عملیات برای بهبود ظاهر سطوح بتنی در مناطقی که مشخصات فنی صرفاً نیاز به استفاده از قالبهای تخته سه لا یا فولادی دارند.
۵. سندبلاست درزهای اجرائی در بتن در صورتی که آن روش مشخص نشده باشد.
۶. اعمال مقررات ایمنی فراتر از موارد مشخص شده [در قرارداد] یا علیالقاعده مورد نیاز.
۷. اعمال اقدامات کاهش آلودگی صوتی که [در قرارداد] مشخص نشده است.
۸. امتناع از [صدور] جواز اتخاذ روشهای اقتصادیتر که قرارداد آن را منع نمیکند؛ برای مثال، استفاده از یک روش ارزانتر اگر جایگزینی مجاز باشد و [روش] جایگزین، مشخصات فنّی را برآورده کند.
۹. اصرار بر استفاده از یک منبع قرضه دورتر برای کار جابجایی زمین که در آن یک منبع قرضه جایگزین نزدیکتر تعیین شده است.
۱۰. امتناع از مجوز حذف درزهای اجرائی غیر ضروری در بتن.
۱۱. اصرار بر عملآوری با آب در حالی که استفاده از ترکیب عمل آوری، ممنوع نیست.
۱۲. اصرار بر [بهکارگیری] نام تجاری [خاص] در حالی که قرارداد اجازه استفاده از مصالح یا تجهیزات با کیفیت برابر را میدهد.
راهکار چالش حقوقی خود را از ما بخواهید
مشکلات ایجاد استحقاق
تغییرات تحمیلی همیشه باید به سرعت، حداقل در مدت زمان متعارف، و قطعاً قبل از پرداخت نهایی، اعلام شوند. مشکلات رایج در ایجاد حق پیمانکار برای دریافت جبران [مالی] برای تغییرات تحمیلی عبارتند از:
- شخصی که دستور تغییر را صادر کرده است، مجاز به صدور تغییر به عنوان نماینده کارفرما نبوده است.
- دستور شفاهی بوده و هیچ مدرک یا اثباتی مبنی بر صدور دستور وجود ندارد و اغلب شرایط یک دستور شفاهی نامشخص است.
- کارفرما اینگونه برداشت کرده است که پیمانکار، با اعتراض نکردن به یک دستور، با آن موافقت کرده یا داوطلبانه کار را انجام داده است.
- دادگاهها معمولاً اجازه میدهند که تغییرات تحمیلی پس از پرداخت نهایی فقط در شرایط خاص مطالبه شوند.
اخطار به موقع و مناسب، که اهمیت آن را نمیتوان نادیده گرفت، میتواند به سرعت این مشکلات را برطرف کند. لازم به ذکر است که امتناع کارفرما از صدور دستور تغییر رسمی، مانع از [مطالبه] جبران [مالی] توسط پیمانکار نمیشود. معمولاً قبل از اینکه دادگاهها بتوانند حق تغییر تحمیلی به پیمانکار اعطاء کنند، باید سه عنصر اثبات شود. این عناصر عبارتند از:
- حداقل عملکردی که پیمانکار ملزم به ارائه آن تحت قرارداد بوده است.
- این واقعیت که کار انجام شده بیش از حداقل تعیین شده بوده است.
- انجام تغییر توسط کارفرما یا نماینده آن الزامی شده است.
کارهایی که توسط پیمانکار به صورت داوطلبانه انجام میشود ممکن است جبران نشود. یک عنصر تغییر و یک عنصر دستور (با فعل یا ترک فعل) باید هر دو وجود داشته باشند. فقط تشریفات کتبی میتواند در یک دستور تغییر تحمیلی وجود نداشته باشد.
نتیجهگیری
تغییرات تحمیلی یکی از علل رایج موارد ادعای احداث است. اگر اقدامات یا عدم اقدامات کارفرما، پیمانکار را ملزم به اعمال تغییرات کند، کارفرما ممکن است موظف به پرداخت هزینههای آن تغییرات باشد، حتی اگر آن تغییرات رسماً ابلاغ نشده باشند. پیمانکار بهمنظور اثبات حق خود برای مطالبه جبران [مالی] اضافی برای تغییرات تحمیلی، باید به موقع به کارفرما اطلاع دهد که یک شرایط تغییر یافته رخ داده است.