سندی¹«ماده ۱۲۸۴» قانون مدنی: سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد. که در آن، مفاد و شروط یک عقد²«ماده ۱۸۳» قانون مدنی: عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.، از پیش و به صورت مکتوب، تنظیم و تدوین ‌شده باشد و به عنوان یک نمونه³Sample، الگو⁴Pattern، نوع (تیپ)⁵Type، ساختار⁶ Structure و یا قالبِ⁷Format & Template آمادۀ معتبر نزد عرفِ⁸مراد از عرف، جمع عادت با شاخص تکرار است که تأئید و اجماع عقلاء جامعه را به همراه دارد. (عام⁹نظیر مبایعه‌نامه‌های اتحادیۀ املاک برای عقد بیع شهروندان و یا خاص¹⁰نظیر قراردادهای اتاق بازرگانی بین‌المللی برای تجّار و بازرگانان)، در دسترس متعاملین قرار داشته باشد و انعقاد قرارداد مدنظر ایشان را تسهیل و تسریع کند، «سند همسان قراردادی» و مجازاً (به علاقۀ مشارفت)، «قرارداد همسان (مدوّن)»¹¹Model Contract نامیده می‌شود.¹²سند قرارداد همسان، لزوماً واجد ارزش ماهوی و یکپارچگی حقوقی در مفادّ و شروط قرارداد مدنظر نیست و قدر متیقّن امر، ارائه یک صورت ظاهری (شکلی) از قرارداد است.

از منظر نظام فنی و اجرایی کشور، قرارداد همسان¹³سازمان برنامه و بودجه کشور؛ «فرهنگ واژگان نظام فنی و اجرایی کشور»، معاونت امور فنّی دفتر امور فنّی، تدوین معیارها و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله، تابستان ۱۳۸۳؛ واژۀ ۳۱۰۴۰۱ – Model Contract Standard Form of Contract /، قراردادی است که موافقتنامه، شرایط عمومی، شرح خدمات و حق‌الزحمۀ مصوّب داشته باشد. تعریف اخیر با تعریف عقد معیّن تبعی، سازگار است نه قرارداد همسان.

در واقع قراردادی که عنوان، احکام و آثار آن در قوانین کشور احصاء شده، «عقد معیّنِ¹⁴دکتر کاتوزیان، ناصر؛ «قواعد عمومی قراردادها»، جلد اول، شرکت سهامی انتشار، چاپ یازدهم، ۱۳۹۲، ص. ۹۵: عقود معیّن: عقودی است که در قانون نام خاص دارد و قانونگذار شرایط انعقاد وآثار آن را معیّن کرده است. ذاتی» و قراردادی که عنوان، احکام و آثار آن به تبعِ (در پیِ) اذن قانونگذار، در مقرّرات کشور آمده، «عقد معیّنِ تبعی» است.

[irp posts=”943″ name=”قرارداد همسان و قرارداد ناهمسان، نقاط اشتراک و افتراق آنها”]

قراردادهای دولتی صنعت احداث کشور از حیث نحوه مشارکت دولت در آن‌ها، به دو بخش کلی تقسیم می‌گردد. در بخش اول دولت با رویکرد اجرا طرح‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری در آن اقدام می‌نماید و در بخش دوم به دلایل گوناگون اعم از گستردگی و وسعت طرح و نیاز به تأمین بودجه، با رویکرد تأمین مالی در آن‌‌ها وارد شده و به عنوان یک سرمایه پذیر عمل می‌نماید. بحث اخیر در مجلد بعدی این کتاب (انواع شرایط عمومی پیمان) بررسی خواهد شد و در این مجموعه متن قراردادهای اداری صنعت احداث که دولت در آن‌‌ها نقش سرمایه‌گذاری را در اجرا طرح‌ها بر عهده دارد به‌طور کامل ارایه گردیده است.

با وجود اینکه در بادی امر به نظر می‌رسد طرح‌هایی که دولت در آن‌‌ها به سرمایه‌گذاری¹⁵قوانین و مقررات ناظر بر نظام فنی و اجرایی کشور در قراردادهای پیمانکاری، مؤید تخصیص ریسکِ (Risk Allocation) تأمین مالی به کارفرما (دستگاه اجرایی) است. می‌پردازد به دلیل شاکله واحد دستگاه اجرایی وابسته، می‌بایست از یک سنخ باشند؛ لیکن این بخش نیز به جهت تعریف شاخص بودجه‌ای در آن دارای تنوع خاصی است.

از این رو طرح‌های سرمایه‌گذاری دولت نیز از حیث محل اعتبار از بودجه عمومی دولت به دو بخش کلی تقسیم می‌گردد. بخش اول پروژه‌های عمرانی یا طرح‌هایی هستند که دولت در آن‌‌ها به صورت مستقیم اقدام به سرمایه‌گذاری می‌نماید و بخش دوم طرح‌های غیرعمرانی که هر چند شامل طرح‌های مؤسسات دولتی یا عمومی غیردولتی می‌شود که در نهایت از دولت بودجه دریافت می‌کنند ولی به دلیل آنکه به صورت مستقیم بابت اجرای طرح‌های احداث خویش از دولت بودجه عمرانی دریافت نمی‌کنند طرح غیرعمرانی نام گرفته‌اند.

این طرح‌های به دو دسته کلی صنعتی و غیرصنعتی تقسیم می‌گردند. شاخص تقسیم‌بندی پروژه‌ها، به صنعتی و غیرصنعتی در پروژه‌های pc، میزان کالا و تجهیزات پروژه می‌باشد؛ به‌نحوی که اگر میزان کالا و تجهیزات موصوف، بیش از ۷۵ درصد برآورد باشد، پروژه صنعتی محسوب می‌گردد.

شاخص تقسیم‌بندی پروژه‌های epc به صنعتی و غیر صنعتی نیز، ناظر به صنعتی بودن یا نبودن موضوع پروژه است.

مقدمه‌ای لازم

مصادیق قراردادی

PC غیرصنعتی

 این قرارداد که همان شرایط عمومی پیمان رایج (متداول و نه متعارف) می‌باشد قابل استفاده در پروژه‌های تهیه و ساخت است که طراحی آن توسط کارفرما انجام شده و میزان برآورد بخش تهیه کالا و مصالح نسبت به کل پیمان کمتر و یا مساوی ۷۵ درصد می‌باشد.

مانند پروژه‌های اجرایی در خصوص ابنیه، راه، آبخیزداری و …

مشاهده متن قرارداد

PC صنعتی

این قرارداد قابل استفاده در پروژه‌های تهیه و ساخت است که طراحی آن توسط کارفرما انجام شده و میزان برآورد بخش تهیه کالا و مصالح نسبت به کل پیمان بیشتر از ۷۵ درصد می‌باشد.

عمدتاً در پروژه‌های صنعتی مانند ساخت و نصب تجهیزات و یوتولیتی در نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و ایستگاه‌های تقویت و تقلیل فشار گاز و …. به‌کار گرفته می‌شود.

مشاهده متن قرارداد

P

این قرارداد صرفاً قابل استفاده در پروژه‌های تهیه کالا می‌باشد و نصب در تعهد تامین‌کننده نیست.

لیکن پیمانکاران عادتاً در مناقصات تامین تجهیزات وارد شده و از طریق تامین‌کننده دست دوم تامین تجهیزات را برعهده می‌گیرند.

مشاهده متن قرارداد

C

این قرارداد صرفاً برای پروژه‌هایی که تامین کالا بر عهده پیمانکار نبوده و فقط عملیات نصب و اجرایی مد نظر است کاربرد دارد و نزدیک‌ترین قرارداد به نمونه قرارداد مندرج در کتاب قرمز فیدیک است.

مشاهده متن قرارداد

EP

در صورتی که طراحی کالا یا تجهیزاتی که قرار است در پروژه‌ای استفاده شود از سوی کارفرما صورت نپذیرفته و می‌خواهیم بر عهده تامین‌کننده گذاشته شود از این نوع قرارداد استفاده می‌کنیم.

عمدتاً در تامین تجهیزات پروژه‌های صنعتی مانند پست‌های برق، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و مجتمع‌های صنعتی …. به‌کار گرفته می‌شود.

مشاهده متن قرارداد

EPC صنعتی

این قرارداد قابل استفاده در پروژه‌های صنعتی که طراحی و مهندسی تامین تجهیزات و اجرای آن توسط پیمانکار انجام می‌شود کاربرد دارد.

عمدتاً در پروژه‌های صنعتی که ریسک‌ و مخاطرات غیر قابل پیش‌بینی کمی دارد، به‌کار گرفته می‌شود.

مثلا در پروژه های تونل و سدسازی با مخاطره بالا این مدل قراردادی پیشنهاد نمی‌گردد.

 این مدل قراردادی شباهت زیادی به نمونه قرارداد کتاب نقره‌ای فیدیک دارد.

مشاهده متن قرارداد

EPC غیرصنعتی:

این قرارداد نیز قابل استفاده در پروژه‌های صنعتی که طراحی و مهندسی تامین تجهیزات و اجرای آن توسط پیمانکار انجام می‌شود کاربرد دارد.

عمدتاً در پروژه‌های صنعتی که ریسک‌ و مخاطرات غیر قابل پیش‌بینی بالایی دارد،  به‌کار گرفته می‌شود.

مثلا در پروژه‌های تونل، مترو و … به کار گرفته می‌شود.

 این مدل قراردادی شباهت زیادی به نمونه قرارداد کتاب زرد فیدیک (P&DB) دارد.

مشاهده متن قرارداد

سرجمع

مبنای این قرارداد شرایط عمومی پیمانPC  غیر صنعتی است؛ لیکن این مدل قراردادی برای اجرای ساختمان‌های تا ۱۰٫۰۰۰ متر مربع و بالاتر از آن با شرایط خاص استفاده می‌گردد که مبنای پرداخت، مترمربع زیربنای ساختمان احداث شده می‌باشد.

مشاهده متن قرارداد