نظامات فنی و اجرایی
نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت (سال 1396)
بأسمه‌تعالی
معاونان محترم وزیر؛ معاونان محترم وزیر و مدیران عامل شرکت‌های اصلی
مدیران و رؤسای محترم واحدهای ستادی؛ مدیران عامل محترم شرکت‌های تابعه
موضوع: نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
با سلام
احتراماً، پیرو ابلاغ آزمایشی نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت به شماره ۱۸۱۳۵۶/94 مورّخ 18/04/1394 از سوی سرپرست محترم معاونت امور مهندسی و به استناد جزء ۵ بند الف ماده ۳ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مبنی بر “وضع مقرّرات و صدور دستورالعمل‌های لازم برای حسن انجام امور اکتشاف، توسعه، تولید، انتقال، حفظ حریم خطوط لوله و تأسیسات، ذخیره‌سازی، توزیع و مصرف فرآورده‌های نفت، گاز و محصولات پتروشیمی” و به‌منظور تبیین و تسهیل فرآیندهای مطالعاتی و اجرایی، ترسیم نقش و تبیین جایگاه ذی‌نفعان کلیدی و دستیابی بهینه به اهداف طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، به پیوست نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، ابلاغ می‌گردد. رعایت ضوابط و مفاد سند پیوست در کلیه طرح‌ها و پروژه‌های بند ۳-۱ ماده سه نظام مورد اشاره 1بند ۳-۱ ماده سه نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت: طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت در دو بخش بالادستی صنعت نفت مشتمل بر کلیه مطالعات فعالیت‌ها و اقدامات مربوط به اکتشاف، حفاری استخراج بهره‌برداری و صیانت از منابع نفتی و گازی، انتقال ذخیره‌سازی و یا هر فعالیتی که منجر به برداشت بهینه و حداکثری از منابع نفت و گاز شود و نیز احداث و توسعه تأسیسات و صنایع وابسته تحدید حدود برای عملیات تولید و قابل عرضه کردن نفت و گاز در حد جداسازی اولیه صادرات استفاده و یا عرضه برای عملیات پایین‌دستی و بخش پایین‌دستی صنعت نفت مشتمل بر کلیه مطالعات فعالیت‌ها و اقدامات مربوط به عملیات تصفیه و پالایش در تأسیسات پالایشی جهت تولید فرآورده‌های نفت و گاز و استفاده از آن‌ها برای تولید محصولات پتروشیمی و، انتقال ذخیره‌سازی توزیع فروش داخلی صادرات و واردات فرآورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی به شرح این بند می‌باشد. پروژه‌ها بر اساس نوع عبارتند از انجام هر یک از اقدامات مطالعه یا احداث یا توسعه یا بهبود کیفی یا تعمیرات اساسی در: 1-1-3 پروژه‌های اکتشاف حفاری و استخراج. ۲-۱-۳- پروژه‌های سکوهای اقامت و بهره‌برداری. ۳-۱-۳- مجتمع‌ها و واحدهای پالایشگاهی، پتروشیمی کارخانجات گاز و گاز مایع و روغن‌سازی. ۴-۱-۳- خطوط لوله نفت و گاز و تأسیسات وابسته شامل تلمبه‌خانه‌ها، ایستگاه‌های تقویت و کاهش فشار. ۵-۱-۳- انبارها و مخازن نفت. ۶-۱-۳- پروژه‌های تعمیرات اساسی. ۷-۱-۳- پروژه‌های بهبود کارایی انرژی آب. ۸-۱-۳- پروژه‌های عمرانی ساختمانی مشتمل بر بیمارستان و بهداری، مجتمع‌های رفاهی ساختمان‌های اداری و مسکونی و خوابگاه‌ها.، از سوی شرکت‌های تابعه وزارت نفت لازم‌الاجرا می‌باشد.
حبیب‌‌اله بیطرف – معاون مهندسی، پژوهش و فن‌آوری
پیشگفتار
یکسان‌سازی مفاهیم پایه‌ای و همسان‌سازی فرآیندهای مطالعه و اجرای طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت به‌عنوان سنگ‌بنای توسعه، بنیان تحقّق برنامه‌ریزی‌های کلان کشور در راستای اهداف سند چشم‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی محسوب می‌شود. نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت به استناد جزء ۲ بند الف ماده 3 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت2«جزء ۲» از «بند الف» ذیل «ماده 3 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت»: تهیه و تنظیم برنامه‌های راهبردی عملیات بالادستی و پایین دستی صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشی مطابق خط مشی‌ها و سیاست‌های ابلاغی و نظارت بر حُسن اجرای آن‌ها. مبنی بر تدوین برنامه‌های راهبردی صنعت نفت، با رویکرد تخصّصی به طرح‌های صنعت نفت به‌نحوی‌که پاسخگوی نیازهای خاص این بخش باشد، تدوین شده است و رویکردها و فرآیندهای اصلی، ساختارها، نقش ذی‌نفعان و وظایف آن‌ها در چرخه حیات طرح‌ها از مرحله پیدایش تا بهره‌برداری را تعیین می‌نماید. نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت بالاترین سند مرتبط با تعریف، برنامه‌ریزی و مدیریت طرح‌های موضوع بند ۳-۱ این سند است که منجر به تحقّق اهداف مندرج در قانون نفت، قانون اصلاح قانون نفت و قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت و حرکت موثر در مسیر دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان می‌شود و به‌منظور استقرار نظامی یکپارچه برای مدیریت کلیه مراحل طرح‌ها با رویکرد جهش توسعه فن‌آوری در صنعت نفت و گاز، از تاریخ ابلاغ، لازم‌الاجرا است. نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، در کمیته تخصّصی معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت، با ترکیب اعضای زیر نهایی شده است:
1- آقای مهندس محمدرضا ابوطالب رئیس کمیته تخصصی؛ 2- آقای دکتر امیر فرجی دبیر و عضو کمیته تخصصی؛ 3- خانم مهندس محبوبه سلیمانی عضو کمیته تخصصی؛ 4- آقای مهندس محمدرضا طبیب زاده عضو کمیته تخصصی؛ 5- آقای مهندس عبدالرضا فروغی عضو کمیته تخصصی؛ 6- آقای دکتر شهاب گرامی عضو کمیته تخصصی؛ 7- خانم آیه کاتبی عضو کمیته تخصصی؛ 8- آقای مهندس خشایار اسفندیاری عضو کمیته تخصصی؛ 9- آقای مهندس شهرام حلاج عضو کمیته تخصصی.
مقدمه
نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت در کمیته تخصّصی معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری، به‌عنوان سند جایگزین «نظام اجرایی طرح‌های صنعت نفت» نشریه شماره ۰۴ معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت (ابلاغیه وزارتی شماره ۱۵۰۷-8/32 مورخ 08/06/1378) برنامه‌ریزی، طراحی و تدوین شده است.
مدیریت راهبردی طرح یا پروژه، مفهومی عمومی برای تشریح چگونگی به‌انجام‌رسانی فرآیندهای طراحی و ساخت پروژه از طریق تبیین مراحل اجرایی و روندها، تقدّم و تأخّر فعالیت‌ها، روابط قراردادی و نیز حقوق، مسئولیت‌ها و تعهدات ذی‌نفعان کلیدی در پروژه به‌منظور دستیابی بهینه به اهداف پروژه می‌باشد. برنامه‌ریزی، تدارک و تصمیم‌گیری در رابطه با مدیریت راهبردی پروژه، مهمترین وظیفه بخش کارفرمایی در فازهای اولیه طرح یا پروژه محسوب می‌شود.
این نظام با هدف تشريح مفاهیم کلیدی که باید در فازهای مختلف پروژه مورد توجّه قرار گیرند، در ۱۰ ماده طراحی و تنظیم شده است. مواد ۱ و ۲ به کلیات نظام و تعاریف اصطلاحاتی که نیاز به شرح داشته‌اند اختصاص یافته است. در ماده ۳، طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت از دو منظر نوع و اندازه تقسیم‌بندی شده‌اند. در ماده ۴ فازها یا مراحل طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت با هدف تعیین محدوده مسئولیت هر یک از ذی‌نفعان در مراحل مختلف در دو حوزه بالادست و پایین‌دست، تنظیم شده است. این ماده بر این اساس که هر مرحله توسّط تخصّص‌های تقریباً مرتبط انجام می‌شود، بخش قابل توجّهی از زمان پروژه را به خود اختصاص می‌دهد و خروجی کاملاً مشخصی دارد که به‌عنوان ورودی مراحل بعد شناخته می‌شود، توسعه یافته است. ماده ۵ به فرآیندهای مدیریت طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت اختصاص یافته است. در ماده ۶ اسناد و مدارکی که برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت معتبر و ملاک عمل خواهند بود، طبقه‌بندی شده‌اند. ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت که مسئولیت انجام تمام یا بخشی از فازهای ماده ۴ را برعهده خواهند داشت، در ۱۴ مورد اصلی در ماده ۷ شناسایی شده‌اند. در ماده ۸ روش‌های مجاز واگذاری طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت در دو بخش اصلی روش‌های مبتنی بر تأمین منابع مالی طرح/پروژه که در آن‌ها از منابع مالی بخش خصوصی استفاده می‌شود و روش‌های مبتنی بر نحوه انجام کار دسته‌بندی شده‌اند. مواد ۹ و ۱۰ به ترتیب به ارزیابی صلاحیت و روش‌های انتخاب ذی‌نفعان کلیدی و الزامات برنامه‌ریزی و مدیریت طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، می‌پردازند.
ماده ۱- کلیات نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
1-1- هدف
استانداردسازی، ایجاد نظام و درک مشترک از اهداف، شیوه‌ها، ذی‌نفعان کلیدی و مراحل پدیدآوری طرح‌ها و پروژه‌های بالادست و پایین‌دست نفت و گاز در چارچوب قوانین و مقرّرات کشور و وزرات نفت و لحاظ‌نمودن رویه‌های متداول جهانی به‌منظور افزایش بهره‌وری از طریق ارتقای کارایی و اثربخشی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت.
2-1- دامنه کاربرد
طرح‌ها و پروژه‌های بالادست و پایین‌دست نفت و گاز در وزارت نفت که با بهره‌برداری از آن‌ها اهداف مندرج در قانون نفت، قانون اصلاح قانون نفت، قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت و قوانین برنامه‌های توسعه کشور محقّق می‌شود.
تبصره 1- طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی، پژوهشی و یا فن‌آوری اطّلاعات در دامنه این سند قرار ندارند.
3-1- قوانین و مقرّرات حاکم
تمامی مراحل طرح‌ها و پروژه‌های وزارت نفت باید با قوانین کلان کشور از جمله قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون وظایف و اختیارت وزارت نفت، قانون نفت، قانون اصلاح قانون نفت، قوانین برنامه‌های توسعه کشور، قوانین بودجه سالانه و سایر قوانین موضوعه از جمله قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه‌های اجرایی آن و قوانین مربوط به بیمه و مالیات تطابق کامل داشته باشند.
4-1- بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی مرتبط با طرح‌ها و پروژه‌ها
طرح‌ها و پروژه‌های وزارت نفت باید در تطابق کامل با مفاد بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های اجرایی اختصاصی وزارت نفت انجام شوند و اسناد فوق‌الذکر در شرایط وجود مدارک با مضامین مشابه، همواره در اولویت استفاده قرار دارند. چنانچه در مواردی اسناد بالا توسّط وزارت نفت، تدوین و ابلاغ نشده باشد، لازم است ضمن اطّلاع مراتب به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت، به تشخیص امور حقوقی کارفرما از مناسب‌ترین اسناد و مدارک ابلاغ‌شده توسّط مراجع ذی‌صلاح از جمله مجلس شورای اسلامی، هیأت وزیران و یا سازمان برنامه و بودجه کشور استفاده شود.
5-1- نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، به‌عنوان بخشی از نظام جامع صنعت نفت، برای عملیاتی‌شدن با روندها و ابزارهایی که توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت طراحی، پیاده‌سازی و ابلاغ می‌شوند، پشتیبانی خواهد شد.
ماده ۲- تعاریف نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
1-2- نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت به مجموعه مفاهیم، مبانی، روش‌ها و اسناد مربوط به مراحل و فرآیندهای طرح‌ها و پروژه‌های بالادست و پایین‌دست صنعت نفت و گاز اطلاق می‌شود.
2-2- اسناد پشتیبان نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
مجموعه اسناد و مدارکی که به استناد مواد سند حاضر و با هدف عملیاتی‌نمودن سیاست‌های نظام فنّی و اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت و تدقیق و یا تکمیل مفاهیم مندرج در این سند، توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین و ابلاغ می‌شوند.
3-2- طرح
طرح در این نظام به مجموعه‌ای از پروژه‌های صنعتی ساختمانی مرتبط با یکدیگر در حوزه نفت، گاز، پالایش و پخش و پتروشیمی و جهت نیل به هدف مشخص اطلاق می‌شود که با اتمام و بهره‌برداری از آن، هدف مورد انتظار از سرمایه‌گذاری تأمین و بخشی از عملیات نفتی مندرج در قانون نفت محقّق می‌شود.
4-2- پروژه
مجموعه فعالیت‌های موقتی با منابع معین برای دستیابی به نتایج مشخص و پایدار (محصول یا خدمات) که می‌تواند بخشی از عملیات یک طرح باشد.
تبصره 1- واژگان طرح و پروژه در این نظام ممکن است بسته به نیاز مفهومی متن، معادل یکدیگر و یا به‌صورت طرح/پروژه به کار رفته باشند.
5-2- مدیریت طرح/پروژه
کاربرد دانش، مهارت‌ها و فنون در انجام فعالیت‌های طرح/پروژه به‌منظور تحقّق اهداف، نیازها و انتظارات عوامل ذی‌نفع از طرح/پروژه می‌باشد.
6-2- مهندسی ارزش
فرآیندی سازمان‌یافته با هدف بررسی و تحلیل تمام فعالیت‌های یک طرح/پروژه در جهت بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌هاست.
7-2- مدیریت دانش
مبنایی سنجیده، صریح و اصولی برای تجدید و استفاده از دانایی در جهت افزایش تأثیر و بازگشت دانش مربوط به سرمایۀ دانایی در راستای دستیابی به اهداف سازمان کارفرما و ارتقای کیفیت انجام طرح‌ها و پروژه‌ها می‌باشد.
8-2- دانش فنّی
مجموعه‌ای متنوع و بسیار گسترده از دانش و اطّلاعات فنّی، اقتصادی، مهندسی و طراحی حاصل از انجام مطالعات فراگیر، آزمایش‌های مدوّن و برنامه‌ریزی‌شده عملیاتی در مقیاس‌های متفاوت، شبیه‌سازی و مدل‌سازی یک فرآیند که منجر به تسلط کامل بر آن فرآیند شده و دارنده را قادر به ارائه فرآیندی برای تولید محصول با روشی انحصاری می‌نماید.
9-2- جهش فن‌آوری3Technological Catch-up
فرآیندی است که در طی آن صنعت پیرو به دنبال کاهش شکاف فن‌آورانه خود با صنعت پیشرو و پیشی‌گرفتن از آن می‌باشد.
10-2- طرح/پروژه صنعتی نفت
طرح یا پروژه‌ای که به تحقّق یکی از بخش‌های زنجیرۀ ارزش به هم پیوسته صنعت نفت و گاز که طی آن منابع هیدروکربنی به محصولات نهایی قابل استفاده تبدیل می‌شوند، منجر می‌گردد. طرح‌ها و پروژه‌های نفتی به طور ماهوی پیوسته‌اند و به‌صورت مفهومی، قراردادی یا فیزیکی به یکدیگر مرتبط هستند و این ارتباط‌ها ممکن است زیر نظر یک شرکت یا از طریق چند شرکت و درون یا میان مرزهای دو یا چند کشور رخ دهد.
11-2 طرح/پروژه تکمیل‌شده
شرایطی که طی آن تعهدات طرف‌های مسئول به طور کامل انجام و اهداف مورد نظر از عملیات صورت‌پذیرفته، محقّق شده است.
12-2- طرح/پروژه تعطیل‌شده
شرایطی که طیّ آن فسخ قرارداد، خاتمه قرارداد یا انفساخ قرارداد به وقوع پیوسته است و اهداف مورد نظر از طرح/پروژه کنار گذاشته شده است. توقف یا تعلیق طرح/پروژه، در قالب مفاد قرارداد یا خارج از آن، از شمول این تعریف خارج است.
13-2- قرارداد همسان
سندی است که شرایط و ضوابط تبیین‌کنندۀ تعهدات و حقوق طرفین در آن توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت یا سازمان برنامه و بودجه کشور با مراجع معتبر بین‌المللی تنظیم شده است و از آن بدون اعمال تغییر و یا اصلاح شرایط عمومی استفاده می‌شود.
14-2- فهرست‌بهای اختصاصی صنعت نفت
سندی که در آن بهای هریک از اقلام کاری و فعالیت‌های طرح‌ها و پروژه‌های نفتی متناسب با ویژگی‌ها و شرایط خاص رشته‌های صنعت نفت و بر اساس نرخ عوامل اختصاصی ذکر می‌شود و به‌صورت سالانه توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت ابلاغ می‌شود.
15-1- میدان نفتی یا گازی4Oil/Gas Field
هر یک از منابع یا مخازن زیرزمینی یا روزمینی در تقسیمات داخل سرزمین، آب‌های داخلی، ساحلی، فلات قاره و بین‌المللی مجاور مرزهای کشور و آب‌های آزاد بین‌المللی که احتمال وجود نفت در آن است و مشخصات فنّی و مختصات جغرافیایی آن توسّط وزارت نفت مشخص می‌گردد.
16-1- مخزن طبیعی نفت یا گاز 5Oil/Gas Reservior
هر کدام از تاقدیس‌ها، ساختمان‌های چینه‌ای یا هر گونه تله ساختاری حاوی مواد هیدروکربنی یا ترکیبی از آن‌ها که دارای خواص سنگ، سیال و فشار مستقل باشد.
17-1- میدان/مخزن طبیعی کشف‌شده 6Green Field/Reservior
میدان/ مخزن نفتی یا گازی کشف‌شده که آماده ورود به مرحله توسعه می‌باشد.
18-1- میدان/مخزن طبیعی توسعه‌یافته 7Brown Field/Reservior
میدان/ مخزنی که قبلا به بهره‌برداری و تولید رسیده است.
19-2- عملیات بهبود ضریب بازیافت 8Improved Oil/Gas Recovery (IOR / IGR)
مجموعه‌ای از عملیات با هدف افزایش تخلیه مخزن نفت متحرک و غیرمتحرک که منجر به نگهداشت سطح تولید یا افزایش دبی تولید، طی یک فرآیند چند مرحله‌ای شامل مدیریت داده‌ها، مشخصه‌سازی و توصیف مخزن، مدل‌سازی استاتیکی و دینامیکی مخزن، ارزیابی ریسک و اجرای میدانی می‌گردد و می‌تواند هنگام تولید در مرحله اولیه (تخلیه طبیعی و فرازآوری مصنوعی یا تولید در مرحله ثانویه (افزایش انرژی طبیعی مخزن با تزریق آب یا گاز) حسب مورد انجام شود.
20-2- عملیات افزایش ضریب بازیافت 9Enhanced Oil/Gas Recovery (EOR / EGR)
بهینه‌سازی بازده جابجایی میکروسکوپی و ماکروسکوپی در تزریق سیال به محیط متخلخل سنگ با استفاده از روش‌هایی مشتمل بر روش‌های شیمیایی (همچون کنترل پویایی و مواد فعال در سطح)، روش‌های تزریق گاز امتزاجی و غیر امتزاجی، روش‌های حرارتی (نظير تزریق بخار یا احتراق درجا) و روش‌های نوین همچون روش‌های میکروبی و روش‌های الکتریکی می‌باشد که با توجّه به ترکیبات شیمیایی مواد معدنی سطح سنگ و سیال درون فضای متخلخل سنگ تعیین می‌شود. ازدیاد برداشت در مورد گاز شامل به‌کارگیری انواع فن‌آوری‌های پیشرفته روز دنیا که منجر به فشار افزایی یا تثبیت فشار مخزن یا میدان و همچنین حداکثر جابه‌جایی و در نتیجه افزایش ضریب بازیافت گاز از مخزن یا میدان می‌گردد، می‌باشد.
ماده ۳- طرح‌ها و پروژه‌های زنجیرۀ ارزش صنعت نفت
1-3- طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت بر اساس نوع پروژه
طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت در دو بخش بالادستی صنعت نفت مشتمل بر کلیه مطالعات، فعالیت‌ها و اقدامات مربوط به اکتشاف، حفاری، استخراج، بهره‌برداری، برچیدن و صیانت از منابع نفتی و گازی، انتقال، ذخیره‌سازی و یا هر فعالیتی که منجر به برداشت بهینه و حداکثری از منابع نفت و گاز شود و نیز احداث و توسعه تأسیسات و صنایع وابسته، تحدید حدود برای عملیات تولید و قابل عرضه‌کردن نفت و گاز در حد جداسازی اولیه، صادرات، استفاده و یا عرضه برای عملیات پایین‌دستی و بخش پایین‌دستی صنعت نفت مشتمل بر کلیه مطالعات، فعالیت‌ها و اقدامات مربوط به عملیات تصفیه و پالایش در تأسیسات پالایشی جهت تولید فرآورده‌های نفت و گاز و استفاده از آن‌ها برای تولید محصولات پتروشیمی و انتقال، ذخیره‌سازی، توزیع، فروش داخلی، صادرات و واردات فرآورده‌های نفت و گاز و پتروشیمی به شرح این بند می‌باشد. طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت مشتمل بر انجام هر یک از اقدامات مطالعه، انتقال فناوری، طراحی، احداث، توسعه، بهره‌برداری و نگهداری در مراحل زنجیرۀ ارزش صنعت نفت به‌صورت ذیل دسته‌بندی می‌شوند.
1-1-3- اکتشاف و ارزیابی:
2-1-3- توسعه میدان / مخزن‌های کشف‌شده و تولید.
3-1-3- پروژه‌های بهبود / افزایش ضریب برداشت در میدان / مخزن‌های توسعه‌یافته.
4-1-3- خطوط لوله انتقال و تأسیسات وابسته (دریا و خشکی).
5-1-3- واحدهای پالایش 10Refining نفت و فرآورش 11Processing گاز طبیعی.
6-1-3- مجتمع‌های پتروشیمی.
7-1-3- انبارها و مخازن ذخیره‌سازی نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی و اسکله‌های صادراتی.
8-1-3- تأسیسات عرضه و پخش فرآورده‌های نفت و گاز.
9-1-3- پروژه‌های تعمیرات اساسی (تجهیزات میادین نفتی، خطوط لوله و تأسیسات پایین‌دستی).
10-1-3- پروژه‌های بهبود کارایی انرژی.
تبصره ۱- پروژه‌های تعمیرات اساسی مشتمل بر تعمیرات زمان‌بندی‌شده شامل بازرسی، اصلاحات و یا انجام تغییرات لازم بر اساس دستورالعمل کارخانه تولیدکننده یا تعمیرات زمان‌بندی‌نشده حسب مورد بر روی تجهیزات، دستگاه‌ها، تأسیسات و خطوط لوله در صنعت نفت می‌باشد.
2-3- طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت بر اساس اندازۀ پروژه
1-2-3- طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ:
طرح‌ها و پروژه‌هایی که برآورد هزینه هر یک از آن‌ها از ۳۰۰۰۰ برابر حد نصاب معاملات بزرگ یا معادل ارزی آن بیشتر باشد.
2-2-3- طرح‌ها و پروژه‌های متوسّط:
طرح‌ها و پروژه‌هایی که برآورد هزینه هر یک از آن‌ها از ۶۰۰۰ برابر حد نصاب معاملات بزرگ یا معادل ارزی آن بیشتر و از ۳۰۰۰۰ برابر حد نصاب معاملات بزرگ یا معادل ارزی آن کمتر باشد.
3-2-3- طرح‌ها و پروژه‌های کوچک:
طرح‌ها و پروژه‌هایی که برآورد هزینه هر یک از آن‌ها از ۶۰۰۰ برابر حد نصاب معاملات بزرگ یا معادل ارزی آن کمتر باشد.
تبصره ۲- تقسیم‌بندی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت بر اساس اندازه پروژه در این بند به‌منظور تعیین یکی از معیارهای کمّی جهت ساماندهی ساختارهای اجرایی طرح/پروژه در صنعت نفت صورت گرفته است و سایر تقسیم‌بندی‌ها در قوانین و مقرّرات از جمله قانون برگزاری مناقصات، جایگاه قانونی خود را دارند.
تبصره 3- حد نصاب معاملات به استناد تبصره ۱ ماده ۳ قانون برگزاری مناقصات به‌صورت سالانه توسّط هیأت محترم وزیران تصویب و ابلاغ می‌شود.
تبصره ۴- مبنای محاسبه معادل ارزی هزینه‌های پروژه، نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
تبصره ۵- چنانچه در هر مرحله از طراحی و اجرای طرح/پروژه، برآورد کلّ هزینه از سقف طبقه‌بندی که طرح/پروژه در آن واقع شده است تجاوز نماید، طرح/پروژه مشمول ضوابط دستۀ بالاتر خواهد شد.
ماده ۴- مراحل طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
تعريف عناوین طرح‌ها و پروژه‌ها، محصول برنامه‌ریزی‌های کلان و از بالا به پایین به شرح تعیین اهداف بلند مدّت کشور (سند چشم‌انداز)، تعیین استراتژی‌های بلند مدت، تدوین برنامه‌های بلندمدت، تدوین برنامه آمایش ملّی و منطقه‌ای (توزیع جمعیت، نوع فعالیّت و تعیین مکان طرح‌ها با توجّه به مزایا)، تدوین برنامه‌های ۱۰ ساله (طرح‌های مشخص با امکان‌سنجی مقدماتی)، تدوین برنامه‌های ۵ ساله (انتخاب طرح‌هایی که امکان‌سنجی مقدماتی مناسب‌تری دارند و تهیه گزارش امکان‌سنجی دقیق‌تر) و تدوین برنامه‌های یک‌ساله (بودجه) و انتخاب طرح‌ها با امکان‌سنجی نهایی می‌باشد.
مراحل طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت در دو بخش بالادستی و پایین‌دستی به شرح زیر می‌باشد:
1-4- مراحل طرح‌ها و پروژه‌های بالادستی صنعت نفت.
منظور از مرحله در طرح‌های توسعه‌ای بالادستی عبارت است از فرآیندهایی که بر مبنای زنجیرۀ ارزش صنعت نفت به شرح زیر قابل تفکیک هستند.
1-1-4- تعریف طرح/ پروژه
مجموعه اقدامات لازم جهت تعیین اهداف و انتخاب بهترین راه‌حل در راستای استحصال بهینه و صیانتی از منابع هیدروکربنی نفت و گاز، در قالب طرح‌ها و پروژه‌های بالادست صنعت نفت و به‌منظور ایفای الزامات مقرّر در قوانین حاکم می‌باشد.
2-1-4- اکتشاف 12Exploration
فرآیند جستجو برای منابع نفت و گاز در حوزه‌های رسوبی زیرسطحی که مبتنی بر روش‌های علمی، فن‌آورانه، نوآورانه و خلاقانه زمین‌شناختی مشتمل بر مطالعات زمین‌شناسی و ژئوفیزیک، مدل‌سازی حوضچه رسوبی، مطالعات لرزه‌ای، تحصیل اراضی، حفاری‌های اولیه، خدمات جانبی و بعضاً تولید زودهنگام است که منتهی به تولید اسناد قابل اتکاء برای انجام عملیات توسعه می‌گردد.
3-1-4- ارزیابی و مهندسی یکپارچه 13Appraisal and FEED
مجموعه فعالیت‌ها مشتمل بر برنامه‌ریزی جهت انجام مطالعات و عملیات اجرایی تکمیلی، پردازش مجدد داده‌های کسب‌شده، سنجش اثرات زیست‌محیطی 14Enviromental Impact Assessment (EIA)، حفاری چاه‌های ارزیابی و توصیفی، کسب اطّلاعات مربوط به مخزن شامل برآورد حجم اولیه نفت و گاز موجود در محل و شناخت رفتار جریانی سیال در مخزن است که با هدف بهینه‌سازی سناریوهای توسعه مخزن و تهیه سند برنامه مفهومی توسعه میدان به‌منظور شناسایی گزینه‌های توسعه، انجام برآوردهای اولیه هزینه و زمان، مهندسی یکپارچه، تهیه اسناد فرآیندهای اجرایی و اتخاذ تصمیم نهایی برای توسعه و تولید انجام می‌شود.
4-1-4- توسعه 15Development
مجموعه‌ای از فعالیت‌ها که با هدف دستیابی به بیشینه تولید صیانتی مواد هیدروکربنی بر اساس برنامه توسعه میدان مشتمل بر انجام:
1- مطالعات تکمیلی و تهیه برنامه‌های تجدیدنظرشده توسعه میدان،
2- حفّاری‌های توسعه‌ای و خدمات میدان نفتی 16Oilfieled Services،
3- طراحی و احداث (خشکی و یا دریا) شامل راهسازی، ساختمان‌سازی، نصب تلمبه‌های درون‌چاهی و تأسیسات سرچاهی، خطوط لوله جریانی، تأسیسات بهره‌برداری، پمپاژ، جداسازی مایعات گازی، سیستم‌های حفاظت از محیط زیست و مخازن نگهداری و اسکله‌های صادراتی حسب مورد انجام می‌شوند.
5-1-4- تولید و بهبود/ افزایش ضریب بازیافت 17Production & IOR, IGR / EOR, EGR
مجموعه فعالیت‌هایی که منجر به تداوم استخراج بهینه و اقتصادی مواد هیدروکربنی می‌شوند مشتمل بر مدیریت میدان و مخزن، انجام عملیات بهبود ضریب بازیافت و عملیات افزایش ضریب بازیافت حسب مورد و انجام حفّاری‌های جدید در صورت نیاز.
6-1-4- ترک مخزن و برچیدن تأسیسات 18Abandonment & Decommissioning
عبارت است از مجموعه فعالیت‌هایی که منجر به پاکسازی منطقه میدان نفتی یا گازی از تأسیسات، تجهیزات و مواد آلاينده و احیای مجدد محیط می‌گردد شامل برچیدن تأسیسات از قبیل سکوهای بهره‌برداری و اسکان، قراردادن چاه در شرایط ایمن مطابق با ملاحظات زیست‌محیطی و محفوظ و دربسته نگاه‌داشتن منابع هیدروکربنی باقی‌مانده در مخزن.
2-4- مراحل طرح‌ها و پروژه‌های پایین‌دستی صنعت نفت
منظور از مرحله در طرح‌های پایین‌دستی عبارت است از مجموعه فعالیت‌های هماهنگ و به هم پیوسته طرح یا پروژه که در بازۀ زمانی مربوطه برای تولید اقلام قابل تحویل به‌عنوان ورودی مراحل بعد انجام می‌گیرد.
1-2-4- تعریف طرح/پروژه 19Project Initiation
مجموعه اقدامات لازم برای رسیدن به بهترین راه‌حلّ تبدیل تقاضا به‌عنوان طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت به‌منظور ایفای الزامات مقرّر در قوانین حاکم است.
2-2-4- مطالعات امکان‌سنجی 20Feasibility Study
مجموعه مطالعاتی است که به‌منظور بررسی جنبه‌های مختلف طرح/پروژه مشتمل بر فنّی، مالی، اقتصادی و اجتماعی، زیست‌محیطی و ایمنی انجام می‌پذیرد و در بخش‌های مطالعات فرصت، مطالعات امکان‌سنجی اولیه و مطالعات امکان‌سنجی نهایی تکامل می‌یابد.
تبصره ۱- در طرح‌ها و پروژه‌هایی که به علت شرایط ژئوتکنیکی و لرزه‌خیزی، زمین‌شناسی و آب‌شناسی ساختگاه، لازم است مطالعات و طراحی تا حدی توسعه یابد که برآوردهای حاصله دقت مورد نیاز را پاسخگو باشد، مطالعات امکان‌سنجی آن‌ها باید بر اساس طراحی پایه انجام شود.
تبصره ۲- کارفرما موظف است گزارش مطالعات و برنامه‌ریزی شیوه تأمین منابع مالی طرح/پروژه را به استناد ماده ۹۳ قانون محاسبات عمومی 21«ماده 93» قانون محاسبات عمومی: در صورتی‌که بر اساس گواهی خلاف واقع ذی‌حساب نسبت به تأمین اعتبار و یا اقدام یا دستور وزیر یا رییس مؤسسه دولتی یا مقامات مجاز از طرف آن‌ها زائد بر اعتبار مصوّب و یا بر خلاف قانون وجهی پرداخت یا تعهدی علیه دولت امضاء شود هر یک از این تخلفات در حکم تصرف غیرقانونی در وجوه و اموال دولتی محسوب خواهد شد. و ماده ۱۰ قانون برگزاری مناقصات 22«ماده 10» قانون برگزاری مناقصات: تأمین منابع مالی الف. انجام معامله به هر طریق مشروط بر آن است که دستگاه‌های موضوع بند «ب» از «ماده 1» این قانون به نحو مقتضی نسبت به پیش‌بینی منابع مالی معامله در مدّت قرارداد اطمینان حاصل و مراتب در اسناد مرتبط قید شده باشد. ب. موضوع پیش‌بینی منابع مالی و نحوه ضمان تأخیر تعهدات برای انجام معامله باید به صراحت در شرایط و اسناد مناقصه از سوی دستگاه مناقصه‌گزار قید و تعهد شود.، به‌عنوان سند مبنای حلّ و فصل دعاوی مرتبط با منابع مالی، مشتمل بر فرآیندهای شناسایی، تأمین و تخصیص منابع مالی مورد نیاز برای طرح/پروژه و با تمرکز بر منابع تأمین و یا به‌روزرسانی جریان‌های نقدینگی ورودی برای طرح/پروژه در مرحله مطالعات امکان‌سنجی تهیه و به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت ارسال کند.
کارفرما باید روش‌های مختلف تأمین منابع مالی، از جمله استفاده از منابع دولتی، استقراض یا فاینانس، فروش اوراق مشارکت، روش‌های پروژه‌ای مطابق با بخش الف ماده ۸ سند حاضر و یا هر روش مقتضی دیگر را مطابق با قوانین، شناسایی و امکان‌سنجی نماید و جهت استفاده از مناسب‌ترین گزینه بر اساس ملاحظات قانونی و قراردادی، شرایط اقتصادی و تحلیل ریسک‌ها برنامه‌ریزی و اقدام نماید.
3-2-4- طراحی مفهومی 23Conceptual Design
اولین بخش از فرآیند طراحی طرح/پروژه است که بر اساس راه‌حل‌های بهینه پاسخگویی به تقاضا مبتنی بر دریافت نظرات ذی‌نفعان کلیدی پروژه از جمله صاحبان لیسانس، تأمین‌کنندگان کالا، تجهیزات و خدمات به‌منظور انتخاب دانش فنّی مناسب، تعیین سیمای کلی پروژه و تدوین مبانی طراحی در مراحل پایه و تفصیلی می‌باشد. در این مرحله فرآیندهای اصلی و کارکرد سیستم‌های عمدۀ تشکیل‌دهندۀ طرح/پروژه تعیین می‌شود و بیش از یک گزینه برای برآورده‌ساختن هدف طرح/پروژه پیشنهاد می‌شود و در نهایت با انجام مجدد بخشی از مطالعات امکان‌سنجی در صورت نیاز، گزینه برتر مشخص می‌شود.
4-2-4- طراحی پایه 24Basic Design
بخشی از فرآیند طراحی است که طیّ آن بر مبنای مشخصات کلّی طرح/پروژه که در مرحله طراحی مفهومی مشخص شده است و با بررسی کامل و میدانی و انجام محاسبات مهندسی، مشخصات اجزای اصلی طرح یا پروژه تعیین می‌شود. در این مرحله فرآیندها به روشنی تعیین و کارکردهای اصلی تمامی سیستم‌های تشکیل‌دهنده طرح/پروژه مشخص می‌شود.
5-2-4- مهندسی یکپارچه 25FEED
بخشی از فرآیند طراحی است که به‌منظور تدقیق طراحی پایه و یکپارچه‌سازی مبانی و الزامات طراحی تفصیلی شامل مشخص‌کردن نوع و ظرفیت تجهیزات اصلی، بسته طراحی فرآیند و سایر مبانی فنّی با هدف تعریف دقیق نیازها جهت دریافت پیشنهادهای شفاف در فرآیند مناقصه‌گزاری انجام می‌شود.
6-2-4- طراحی تفصیلی 26Detailed Design
بخشی از فرآیند طراحی است که بر اساس نتایج طراحی پایه و مهندسی یکپارچه انجام می‌شود و طی آن مشخصات، نقشه‌ها و جزئیات اجرایی طرح یا پروژه در بخش‌های مختلف، مبتنی بر مهندسی ارزش، طراحی و تدوین شده و مدارک لازم برای انجام مراحل بعد با تمرکز بر اسناد تدارکات، ساختمان و نصب تهیه می‌شود، به‌نحوی‌که در روش متعارف دریافت پیشنهادهای شفاف در فرآیند مناقصه‌گزاری میسّر باشد.
7-2-4- خرید و تدارکات کالا و تجهیزات27Procurement
مرحله‌ای از دوره عمر طرح/پروژه است که طیّ آن مواد و مصالح و اقلام حجمی، تجهیزات و اقلام اصلی و سایر ملزومات یا خدمات مهندسی خرید که در ایجاد محصول نهایی پروژه مصرف می‌شود و در آن باقی می‌مانند، خریداری و تدارک می‌شوند، مشتمل بر هماهنگی‌های فنّی با تولیدکنندگان، فروشندگان و یا تأمین‌کنندگان کالا، تجهیزات و خدمات خرید و تدارکات کالا و تجهیزات شامل برنامه‌ریزی و زمان‌بندی خرید، انتخاب مناسب‌ترین تجهیزات و پیش‌بینی خدمات پس از فروش، انتخاب بازرس فنّی، تحویل کالا متناسب با مشخصات فنّی، تهیه برنامه نگهداری کالا و تجهیزات در انبار، هماهنگی بین سازندگان کالا و تجهیزات، برنامه‌ریزی حمل و نقل و ترخیص از گمرک و تحویل کالا و تجهیزات برای نصب می‌باشد.
تبصره 3- مواد و مصالح و اقلام حجمی 28Bulk Material عبارتند از اقلامی که بر اساس وزن، حجم یا طول، سفارش، خرید و انبار می‌شوند مشتمل بر مواد و مصالح موضوع فصل دوم نشریه شماره ۵۵ سازمان برنامه و بودجه کشور، مشخصات فنّی عمومی کارهای ساختمانی تجهیزات و اقلام اصلی (کالاهای دیر ساخت و یا دیر تحویل 29Long Lead Items (LLI)) عبارتند از اجزای سیستم که برای طراحی و تولید به زمان قابل (به طور میانگین ۱۲ تا ۲۴ ماه) توجّه نیاز دارند، تعهدات مالی قابل توجّه برای طرفین ایجاد می‌کنند و برای راه‌اندازی نهایی سیستم بحرانی و حیاتی محسوب می‌شوند، مشتمل بر موارد ذکر شده در تبصره ذیل بند ۳-۱ دستورالعمل نحوه جبران هزینه‌های ناشی از تغییرات نامتعارف قیمت تجهیزات در قراردادهای P، C، PC، EP و EPC شماره ۳۳۸۱/1-28 مورّخ 07/02/1387 30«تبصره» ذیل «بند ۳-۱ دستورالعمل نحوه جبران هزینه‌های ناشی از تغییرات نامتعارف قیمت تجهیزات در قراردادهای P، C، PC، EP و EPC شماره ۳۳۸۱/1-28 مورّخ 07/02/1387 دستگاه مناقصه‌گزار در زمان برگزاری مناقصه با توجه به نتایج مهندسی پایه و شرایط حاکم تأمین کالای پروژه نسبت به تهیه فهرست کالا مطابق بندهای «ج» و «د» اقدام می‌نماید فهرست‌های یاد شده پس از بررسی و تائید کمیته مشترک خرید به‌همراه سایر مدارک جزو پیوست اسناد مناقصه قرار می‌گیرد. قیمت پیشنهادی مناقصه‌گران بایستی به به‌صورت یک قلم و به تفکیک در برگیرنده انجام فعالیت‌ها و خدماتی به شرح زیر باشد. الف. کلیه خدمات مدیریتی مرتبط با طرح پروژه از قبیل مدیریت کیفیت، مدیریت طرح پروژه، بازرسی، نظارت مستندسازی و سایر ب. خدمات مهندسی (E) شامل طراحی تفضیلی و مهندسی خرید ج. خرید تجهیزاتی با زمان تحویل طولانی (LDE) و کالاهای حساس و بحرانی (CI) طرح پروژه بر مبنای قیمت خرید و بدون منظور نمودن هرگونه هزینه بالا سری، حمل و غیره. د. خرید کالاها، تجهیزات و مواد عمده (BM) و نیز بخشی از اقلام LDE به تشخیص کارفرما، که در بند «ج» این دستورالعمل منظور نگردیده و تأثیرپذیری بالایی از نوسانات قیمت جهانی فلزات پایه دارند بر مبنای قیمت خرید و با منظور نمودن هرگونه هزینه بالاسری، حمل و غیره تبصره: فهرست اقلام مشمول این بند به شرح ذیل می‌باشد: مخازن ذخیره و تحت فشار، راکتورها، ظروف، برج‌ها، مبدل‌های حرارتی، صافی‌ها، کوره‌ها، لوله، شیر‌آلات، اتصالات فلنج‌ها پمپ‌ها، کمپرسورها، توربین‌ها، کابل‌های قدرت و کابل‌های کنترل (مس یا آلومینیم)، ترانسفورماتور، دیزل ژنراتور، مته حفاری، پکیج‌های تزریق، تابلوهای برق و کنترل، یو پی اس، گیج‌های کنترل، ترانسمیتر‌ها، سازه‌های فلزی، انواع پمپ‌ها ترانسفورمر، باس بار و باس داکت‌ها. ه. خرید سایر اقلام طرح پروژه که شامل اقلام مندرج در بندهای «ج» و «د» نحوه جبران هزینه‌ها نمی‌گردد بر مبنای قیمت خرید و منظور نمودن هرگونه هزینه بالاسری، حمل و غیره و – هزینه‌های جنبی مربوط به خرید اقلام CI و LDE موضوع بند «ج» از قبیل هزینه‌های بیمه پیگیری سفارشات حمل خارجی عملیات ترخیص، حمل داخلی حمل خارجی عملیات ترخیص حمل داخلی تحویل کالا و همچنین بالاسری ثابت ( در صورت استفاده از این روش جبران هزینه). ز. انجام کلیه فعالیت‌های ساختمان و نصب و راه اندازی (C) بر اساس جدول تفکیکی. معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت.
8-2-4- ساختمان و نصب طرح/پروژه 31Construction & Installation
در این مرحله بر اساس مطالعات، طراحی‌ها و تدارکات صورت‌پذیرفته و یا در حال انجام، طرح/پروژه به مرحله اجرا در می‌آید و برای راه‌اندازی و بهره‌برداری آماده می‌شود و مشتمل بر سازماندهی و برنامه‌ریزی اجرای پروژه، تدارک نیروی انسانی و ماشین‌آلات لازم جهت انجام فعالیت‌های ساختمان و نصب است. این مرحله شامل احداث زیرساخت‌ها و ساختمان‌های صنعتی و غیرصنعتی، نصب تجهیزات طرح/پروژه و همچنین تکمیل مکانیکی و پیش‌راه‌اندازی طرح/پروژه می‌باشد. تکمیل مکانیکی و پیش‌راه‌اندازی مشتمل بر مجموعه عملیات پس از تکمیل ساختمان و نصب، از قبیل انجام آزمایش‌ها، بازرسی‌ها، صدور گواهینامه‌های لازم و هر نوع کارهای تکمیلی دیگر که به‌نحوی کار موضوع پیمان را آماده پیش‌راه‌اندازی کند مشتمل بر لوپ‌چک‌ها، آغاز به کار اجزا و بخش‌های مختلف، شامل بخش‌های عمده اعم از تأسیسات و تجهیزات مکانیکی، برقی، لوله‌کشی، ابزار دقیق و مواردی از این‌دست، به‌نحوی‌که راه‌اندازی کلّ مجموعه به‌صورت یکپارچه ممکن شود، می‌باشد.
از مهمترین فعالیت‌های این مرحله می‌توان به استقرار افراد کلیدی، تهیه برنامه‌های اجرایی، مدیریت کیفیت، بهداشت، ایمنی و محیط زیست، برنامه‌ریزی ماشین‌آلات نصب، مدیریت تأمین نیروی انسانی، اسناد فنّی و نقشه‌ها و دستورالعمل‌های نصب با جزئیات کامل اشاره کرد.
9-2-4- راه‌اندازی طرح/پروژه 32Commissioning
فعالیت‌های پس از عملیات تکمیل مکانیکی و پیش‌راه‌اندازی از قبیل اخذ مجوزها، آزمایش‌ها، بازرسی‌ها، کنترل‌ها و به طور کلی انجام کارهای لازم برای قراردادن طرح/پروژه در شرایط عملیاتی، به‌منظور شروع بهره‌برداری و صدور گواهی‌های لازم است. این مرحله با ورود خوراک (مواد اولیه) به تأسیسات و کنترل فرآیند و بررسی خروجی‌ها و مطابقت آن‌ها با استانداردها و دستورالعمل‌ها آغاز می‌شود و تا رسیدن به ظرفیت اسمی ادامه دارد.
10-2-4- بهره‌برداری از طرح/پروژه 33Operation
بهره‌برداری از نتیجۀ طرح/پروژه بر پایه مستندات، محاسبات و مفروضات طراحی و اطّلاعات چون ساخت با حضور و استقرار کامل گروه بهره‌برداری طبق برنامه و دستورالعمل‌های بهره‌برداری و نگهداری انجام می‌پذیرد.
تبصره 4- در تمامی مراحل تکمیل مکانیکی، پیش‌راه‌اندازی و راه‌اندازی حضور پیمانکاران سازندگان تجهیزات و بهره‌بردار الزامی است.
تبصره ۵- مراحل تعریف‌شده در ماده ۴ نشان‌دهنده توالی فازها هستند، لیکن مراحل طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت لزوماً در راستای طولی یکدیگر قرار ندارند و ممکن است با یک یا چند مرحله دیگر هم‌پوشانی و یا رابطه مسیر سریع داشته باشند.
تبصره 6- جزئیات دقیق و تفصیلی مربوط به اقلام قابل تحویل هر یک از مراحل تابع استانداردها، ضوابط و دستورالعمل‌های مربوطه با اولویت به ترتیب ذیل می‌باشند:
الف. استانداردهای صنعت نفت ایران (به طور خاص IPS150، IPS200، IPS260، IPS280)
ب. ضوابط و دستورالعمل‌های معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت.
ج. ضوابط و دستورالعمل‌های سازمان برنامه و بودجه کشور.
د. آیین‌نامه‌ها و مقرّرات داخلی شرکت کارفرمایی.
تبصره ۷- «راهنمای تعیین اقلام قابل تحویل مراحل طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت» با هدف عملیاتی‌شدن این ماده، توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین و ابلاغ خواهد شد.
ماده ۵- مدیریت طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
کارفرما به‌منظور دستیابی به حداکثر فایده از اجرای طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، باید مجموعه فعالیت‌های لازم برای برنامه‌ریزی، سازماندهی، راهبری، هدایت و کنترل پروژه را هماهنگ نماید. مدیریت طرح/پروژه شامل اتخاذ رویکرد فرآیندی و سیستمی، بکارگیری استانداردهای مدیریت پروژه، هماهنگی عوامل ذی‌نفع، اتمام طرح/پروژه در مدّت و اعتبار مصوب، استفاده موثر از نیروهای صلاحیت‌دار، تولید، جمع‌آوری، توزیع و مستندسازی اطّلاعات و اسناد در زمان مقرّر و به طور مناسب، مدیریت ریسک و تأمین کالا و خدمات مورد نیاز طرح/پروژه از طریق فرآیندهای لازم در مدیریت پروژه می‌باشد.
1-5- ساختار سازمانی طرح/پروژه
ساختار زیرمجموعه مجری طرح/پروژه باید به‌نحوی سازماندهی شود که با اولویت رویکرد سازمانی پروژه‌ای، دست‌کم متخصصان زیر را شامل شود:
الف. مسئول کنترل طرح/پروژه و کارشناسان مرتبط برای مدیریت، برنامه‌ریزی و کنترل حوزه‌های مهم مدیریت پروژه (مانند زمان، هزینه، کیفیت، ریسک، ایمنی و محیط زیست) و تهیه گزارش‌های دوره‌ای با هدف شناسایی علائم هشداردهنده اولیه جهت انعکاس به مجری؛
ب. مسئول امور حقوقی و قرارداد و کارشناسان مرتبط؛
ج. مسئول مالی و حسابداری پروژه و کارشناسان مرتبط؛
د. مسئول امور فنّی و مهندسی (با محدوده وظایف ارزشیابی و پایش فرآیندهای طراحی، اجرا و بهره‌برداری) و کارشناسان مرتبط؛
ه. مسئول مستندسازی (مشتمل بر تجارب، دانش فنّی، طبقه‌بندی نقشه‌های چون ساخت) و کارشناسان مرتبط؛
و. مسئول امور کالا و کارشناسان مرتبط
2-5- برنامه‌ریزی طرح/پروژه
برنامه‌ریزی تلاشی مستمر در سراسر طرح/پروژه است و باید با محدوده، اندازه و اهداف طرح/پروژه متناسب باشد و به‌صورت مستمر بازنگری شود. روند فرآیندهای برنامه‌ریزی باید از الگوها و چارچوب‌های استاندارد و تعریف‌شده تبعیت کند و با ترتیبی مشابه برای همه طرح/پروژه‌ها انجام شود. فرآیندهای برنامه‌ریزی دست‌کم شامل برنامه‌ریزی شناسایی، جذب و انتقال فن‌آوری، محدوده، زمان، هزینه و ریسک پروژه مشتمل بر تعریف محدوده، تعریف فعالیت‌ها و تعیین توالی آن‌ها، برآورد مدّت‌زمان فعالیت‌ها، برنامه‌ریزی تأمین منابع، تهیه زمان‌بندی، برآورد هزینه، بودجه‌بندی و برنامۀ مدیریت دانش می‌باشد. همچنین لازم است به‌منظور تسهیل تعاملات میان سایر فرآیندها نیز برنامه‌ریزی‌هایی مشتمل بر کیفیت، سازمان اجرایی، جذب نیروی انسانی متخصص و شایسته، ارتباطات، تدارکات و خرید انجام شود.
3-5- مدیریت به‌انجام‌رسانی طرح/پروژه
فرآیندهای به‌انجام‌رسانی طرح/پروژه دربرگیرندۀ فرآیندهای اصلی و فرآیندهای تسهیل‌کننده مشتمل بر اجرای برنامه شناسایی، جذب و انتقال فن‌آوری طرح/پروژه، مدیریت فرآیندهای مطالعات و طراحی، کنترل و تضمین کیفیت، ایجاد و توسعه سازمان اجرایی، شناسایی تأمین‌کنندگان کالا و خدمات، استعلام‌ها و فراخوان‌ها، برگزاری مناقصات، طراحی و مدیریت الگوهای قراردادی، مدیریت دانش و ایمنی می‌باشد.
کارفرما باید گزارش تفصیلی اطّلاعات عملکردی مرحله به‌انجام‌رسانی طرح/پروژه مشتمل بر اطّلاعات زمانی، هزینه‌ای، کیفیت و مشکلات به‌انجام‌رسانی را برای پروژه‌های پایین‌دستی به‌صورت ماهیانه و در پروژه‌های بالادستی به‌صورت سالانه و با شکل معین تهیه و به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت ارسال کند.
4-5- پایش و کنترل به‌انجام‌رسانی طرح/پروژه
عملکرد طرح/پروژه باید به‌منظور شناسایی انحراف از برنامه، معیارها و مشخصات فنّی به‌طور منظّم توسّط کارفرما یا نمایندۀ وی، پایش و اندازه‌گیری شود. مغایرت‌ها در تمامی حوزه‌های طرح/پروژه باید کنترل شوند و مغایرت‌هایی که اهداف پروژه را تحت تاثیر قرار می‌دهند، باید با تکرار فرآیندهای مقتضی برنامه‌ریزی و با تمرکز بر فعالیت‌های زنجیرۀ بحرانی و یا فعالیت‌هایی که اثرات ویژه‌ای بر طرح/پروژه دارند، مورد رسیدگی قرار گیرند. کنترل همچنین دربرگیرنده پیشنهاد و اتّخاذ اقدامات اصلاحی به‌منظور جبران کاستی‌ها نیز می‌باشد و دست‌کم مشتمل بر کنترل نحوۀ تحقّق اهداف برنامه شناسایی، جذب و انتقال فناوری، تغییرات محدوده طرح/پروژه، زمان‌بندی، هزینه، کیفیت، محیط زیست، ریسک‌ها و گزارش‌دهی عملکرد سیستم کنترلی می‌باشد.
5-5- پایان‌دهی طرح/پروژه
فرآیندهای اصلی پایان‌دهی طرح/پروژه عبارتند از پایان‌دهی پیمان به‌منظور اتمام و حلّ و فصل دعاوی شامل رسیدگی به کلیه اقلام تعیین تکلیف نشده و پایان‌دهی اداری کار مشتمل بر تدوین گزارش جذب و انتقال فن‌آوری و دانش فنّی، تولید، جمع‌آوری و اشاعه اطّلاعات برای مراجع صلاحیت‌دار برای رسمیت‌بخشیدن به پایان‌دهی طرح/پروژه که دربرگیرنده ارزیابی طرح/پروژه و تدوین درس‌آموخته‌ها است.
فرآیند پایان‌دهی طرح/پروژه شامل فعالیت‌هایی از قبیل رسیدگی به حقوق اشخاص ثالث اعم از دولتی یا غیردولتی (مانند بیمه تأمین اجتماعی و مالیات)، تهیه صورت‌وضعیت قطعی، تحویل موقّت، تحویل قطعی، رسیدگی به تأخیرات و یا تسریع در کار و رسیدگی به تضامین می‌باشد.
کارفرما موظف است گزارش اختتام طرح/پروژه برای یک طرح/پروژه تکمیل‌شده یا به هر طریق تعطیل‌شده به‌عنوان مهمترین سند ارزیابی نهایی طرح/پروژه که مبتنی بر دستیابی یا کنار گذاشتن اهداف طرح/پروژه است را ظرف مدّت دو ماه پس از تکمیل/تعطیل طرح/پروژه تهیه و به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت ارسال نماید.
گزارش پایان‌دهی طرح/پروژه باید دست‌کم حاوی اطّلاعات انتقال فن‌آوری، زمانی، هزینه‌ای، مشکلات اجرایی و کلیه رخدادها و ریسک‌های به وقوع پیوسته اعم از مثبت و منفی باشد.
تبصره 1- ساختار برنامه‌ها، گزارش‌ها و فرم‌های موضوع این ماده را معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تهیه و ابلاغ می‌نماید.
ماده ۶- اسناد و مدارک اجرای طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
اسناد و مدارک طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت از نظر موضوع شامل اسناد مدیریت و اسناد پدیدآوری می‌باشد. این اسناد و مدارک دست‌کم باید با رعایت جنبه‌های انتقال فن‌آوری، کیفیت، هزینه، زمان، ایمنی، زیست‌محیطی و پدافند غیرعامل به‌منظور دستیابی بیشینه به اهداف طرح/پروژه و با درنظرگرفتن قوانین، مقرّرات و شرایط کشور توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین شده و برای هر یک از روش‌های واگذاری طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت، موضوع ماده ۸ این سند به شرح ذیل تهیه و ابلاغ شوند:
– راهنمای فرآیندهای کسب و کار و شرح خدمات ذی‌نفعان کلیدی.
– مدل‌های ارزیابی صلاحیت ذی‌نفعان کلیدی.
– اسناد همسان پیمان.
– شیوه‌نامه عملیاتی، گردش‌کار و روندهای اجرایی.
– شیوه‌نامه انتخاب و واگذاری کار به ذی‌نفعان کلیدی.
– شیوه‌نامه‌های ارزشیابی عملکرد پروژه ذی‌نفعان کلیدی.
– راهنمای شیوه انتخاب نظام اجرایی مربوطه به‌عنوان نظام بهینه اجرا در یک طرح/پروژه.
– دستورالعمل الزامات و الگوی انتقال فناوری.
6-1- اسناد مدیریت طرح/پروژه
عبارت است از اسناد و مدارک مدیریت طرح/پروژه موضوع ماده ۵ این سند، مشتمل بر ساختار سازمانی طرح/پروژه، برنامه‌ریزی حوزه‌های مدیریت مشتمل بر زمان، هزینه، کیفیت و ریسک، گزارش‌های پیشرفت و کنترل، صورتجلسات، کاربرگ‌ها و مواردی از این دست.
2-6- اسناد پدیدآوری طرح/پروژه
عبارت است از مجموعه اسناد و مدارک مالی و فنّی مشتمل بر اسناد مناقصات، قراردادها، صورتجلسات، نقشه‌ها، مشخصات فنّی، دستورات تغییر، دستورات و فاکتورهای خرید و مواردی از این دست مشتمل بر اسناد مربوط به تعریف، طراحی، خرید و تدارکات، ساختمان و نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری از طرح/پروژه.
تبصره 1- اسناد و مدارک مربوط به پدیدآوری طرح/پروژه باید مطابق با استانداردهای صنعت نفت ایران و سایر مقرّرات، آیین‌نامه‌ها و راهنماهای مراجع ذی‌صلاح قانونی و با اولویت اسناد معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت در شرایط برابر تهیه شوند.
1-2-6- اسناد قرارداد
به‌منظور واگذاری طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت باید از اسناد قراردادی با اولویت زیر استفاده شود:
1- اسناد همسان قراردادهای صنعت نفت که توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین و ابلاغ می‌شوند.
2- اسناد همسان قراردادی سازمان برنامه و بودجه کشور.
3- قراردادهای موردی؛ برای طرح‌ها و پروژه‌هایی که به صلاحدید کارفرما نیاز به تهیه شرایط خاص قراردادی خارج از اسناد همسان است، می‌توان پس از اعلام مراتب به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت جهت اطّلاع، اقدام به تدوین قراردادهای موردی نمود. اسناد همسانی که شرایط عمومی آن‌ها با توجّه به مقتضیات طرح/پروژه مورد تغییر قرار گیرند، جزء قراردادهای موردی محسوب می‌شوند.
2-2-6- برنامۀ شناسایی، جذب، انتقال و توسعه فن‌آوری و دانش فنّی طرح/پروژه
سندی است که بر اساس نتایج مطالعات اولیه با هدف شناسایی و دسته‌بندی روش‌های جذب، انتقال و توسعه انواع دانش فن‌آورانه به‌منظور رفع خلاءهای دانشی در زنجیرۀ ارزش نفت و گاز کشور و با توجّه به انواع روش‌های یادگیری در نظام نوآوری یادگیری شامل یادگیری به‌صورت اقدام، استفاده و تعامل 34Doing,Using,Interacting(DUI) و یادگیری به روش علم، فن‌آوری و نوآوری 35Science,Technology,Innovation(STI)، به‌صورت تفصیلی فرآیندها، روندها و رویه‌های شناسایی، جذب، انتقال و توسعه فن‌آوری و دانش فنّی طرح/پروژه را با رعایت استراتژی جهش فن‌آوری و با در نظرگرفتن الزامات و ویژگی‌های خاص پروژه‌های بالادست و پایین‌دست صنعت نفت و تعیین نقش‌ها، مسئولیت‌ها و وظایف و همچنین شیوه همکاری با سایر ذی‌نفعان کلیدی، بالاخص دانشگاه/موسسات پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان، پیش از مرحله طراحی مفهومی تهیه و تدوین می‌شود و پس از تأئید کارفرما به اطّلاع معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت می‌رسد.
رویه‌های اجرایی و عملیاتی این برنامه، حداکثر شش ماه پس از آغاز هر مرحله از پروژه تدوین و مورد تأئید کارفرما قرار می‌گیرد.
3-2-6- برنامه توسعه و تولید میدان
برنامه توسعه و تولید میدان یا مخزن که در شروع مرحله توسعه اعم از میدان‌ها یا مخزن‌های کشف‌شده، انجام عملیات بهبود و افزایش ضریب بازیافت میدان‌ها یا مخزن‌های در حال تولید مورد تأئید طرفین قرارداد واقع شده و متناسب با یافته‌های جدید در هنگام توسعه و رفتار واقعی میدان یا مخزن در مراحل تولید قابل بازنگری می‌باشد. این برنامه باید به‌منظور دستیابی به بهینه‌ترین برنامه در هر مقطع زمانی در سه مرحله به شرح زیر تدوین گردد:
1- برنامه مفهومی توسعۀ میدان 36Conceptual Development Plan (CDP) که با هدف شناسایی اقدامات مرحله توسعه در سطح مفهومی در پایان مرحله ارزیابی تهیه می‌گردد.
2- برنامه توسعۀ میدان 37Field Development Plan (FDP) که با هدف تعیین مبنای انجام اقدامات در مرحله توسعه تهیه می‌گردد و در معرض اصلاحات آتی با توافق طرفین قرار داشته و در ابتدا باید جزء اسناد و پیوست‌های پیمان قرار گیرد.
3- برنامه تجدیدنظر شدۀ توسعه میدان 38Revised Development Plan (RDP) که بر اساس یافته‌های جدید در هنگام توسعه و رفتار واقعی میدان یا مخزن تهیه و بر اساس نیاز به روزآوری می‌گردد.
تبصره ۲- در مورد میدان‌های در حال تولید که با هدف افزایش ضریب بازیافت مورد برنامه‌ریزی قرار می‌گیرند، خط پایه تخلیه در مرحله تهیه برنامه توسعه میدان مورد توافق قرار می‌گیرد.
4-2-6- فهرست‌های بها
به‌منظور برآورد اولیه هزینه‌های طرح/پروژه و یا انجام پرداخت‌های دوره‌ای طرح/پروژه در مراحلی که عملیات اجرایی انجام می‌شود (موضوع اجزای ۴-۱-۲ تا ۴-۱-۶ و ۴-۲-۸ تا ۴-۲-۱۰ این سند)، باید به ترتیب از یکی از فهرست‌های بهاء با اولویت زیر و به‌عنوان یکی از مبانی قیمت‌گذاری و پرداخت استفاده شود:
الف. فهرست‌های بهای اختصاصی تأسیسات صنعت نفت که توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین، به روزآوری و ابلاغ می‌شوند.
ب. فهرست‌های بهای سازمان برنامه و بودجه کشور.
ج. فهرست‌های بهای موردی.
چنانچه برای اجرای یک طرح/پروژه صنعت نفت، فهرست‌بهای اختصاصی آن رشته تدوین نشده باشد و همچنین امکان استفاده از فهرست‌بها با ردیف‌ها و اقلام کاری مشابه میسر نباشد، کارفرما می‌تواند از فهرست‌بهای موردی تهیه‌شده در سطح شرکت و خارج از ردیف‌های الف و ب بالا استفاده نمایند.
فهرست‌بهای موردی فوق باید بر اساس مشابه‌سازی با نرخ عوامل اختصاصی صنعت نفت و آنالیز اقلام کاری فهرست‌های موجود تهیه شود. فهرست‌بهای موردی به همراه آنالیز بهاء و مصوبات آن باید جهت اطّلاع به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت ارسال شود.
تبصره ۳- طرح/پروژه‌هایی که به یکی از روش‌های مشروح بخش الف ماده ۸ (روش‌های مبتنی بر تأمین منابع مالی) واگذار شده‌اند، از شمول ضوابط پرداخت بر مبنای فهرست‌های بهاء مستثنی هستند.
5-2-6- استانداردهای صنعت نفت ایران 39Iranian Petroleum Standard (IPS)
کلیه مراحل طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت باید در تطابق کامل با استانداردهای صنعت نفت ایران اجرا شوند و تنها مرجع فنّی ارزیابی کیفی مراحل طرح‌ها و پروژه‌ها، استانداردهای صنعت نفت ایران می‌باشد.
تبصره ۴- چنانچه بنا به تشخیص کارفرما استانداردهای صنعت نفت ایران در موضوع خاصی در دسترس نباشد و یا استفاده از سایر استانداردها سبب بهبود عملکرد، زمان یا هزینه طرح/پروژه شود، مرجع فنّی می‌تواند توسّط کارفرما از یکی از استانداردهای معتبر بین‌المللی انتخاب شود.
6-2-6- معیارهای فنّی، مهندسی، ایمنی و زیست محیطی طرح/پروژه
مجموعه آیین‌نامه‌ها، بخشنامه‌ها، دستورالعمل‌ها و راهنماهای مرتبط با ضوابط فنّی و مهندسی مشتمل بر مهندسی نفت و اکتشاف، زمین‌شناسی، مهندسی مخزن، ذخیره‌سازی و مخازن، فرآیند و شیمی مواد، خطوط انتقال و مخابرات، تأسیسات مکانیکی، برق و ابزاردقیق، عمران، ایمنی و محیط زیست که توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین و ابلاغ و یا حسب مورد معرفی یا پیشنهاد می‌شوند و می‌توانند اجباری، اختیاری یا راهنما باشند.
7-2-6- بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط با اجرای طرح/پروژه
مجموعه بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی که در زمان اجرای طرح/پروژه به‌منظور پوشش شرایط نامتعارف و یا اصلاح رویه‌های موجود تدوین و ابلاغ می‌شوند مشتمل بر دستورالعمل‌های تعدیل و جبران مابه‌التفاوت‌های نرخ کالاها، با اولویت بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت و سپس سازمان برنامه و بودجه کشور که برای طرح/پروژه مشمول لازم‌الاجرا هستند.
تبصره ۵- چنانچه حسب ضرورت طرح/پروژه و در چارچوب قوانین، مقرّرات و مفاد این ماده، از اسناد و مدارک معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت استفاده نشود و اسناد موردی ملاک عمل قرار گیرند، کارفرما باید ضمن اعلام موضوع به معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت، در چارچوب‌های تعیین شده در قوانین کشور و اسناد و مدارک معاونت مذکور اقدام به تهیه مدارک موردی برای طرح/پروژه مورد نظر نماید.
ماده ۷- ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
1-7- کارفرما
شخصیت حقوقی تابعه وزارت نفت (شرکت اصلی/فرعی) است که بنابر تکالیف قانونی خود مسئولیت پدیدآوری طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت را بر عهده دارد و این امر را از طریق قرارداد یا قراردادهایی با دیگر ذی‌نفعان کلیدی پروژه به انجام می‌رساند.
2-7- مجری
شخصیتی حقیقی است که به نمایندگی از طرف کارفرما وظیفه دارد با بکارگیری سایر ذی‌نفعان کلیدی و مدیریت و ایجاد هماهنگی میان آن‌ها، طرح/پروژه را به انجام رساند.
3-7- مدیر طرح
شخصیت حقوقی مستقل از کارفرماست که بر اساس تخصص و صلاحیت، برای به‌انجام‌رساندن بخشی یا تمام وظایف قابل واگذاری کارفرما، از طریق انعقاد قرارداد با کارفرما، تشخیص صلاحیت شده است.
4-7- مشاور
شخصیت حقیقی یا حقوقی است که برای انجام خدمات مشاوره در هر یک از حوزه‌های اقتصادی، مالی، فنّی، مهندسی و مدیریتی و ارائه اطّلاعات به شکل مورد نیاز و سفارش کارفرما، تشخیص صلاحیت شده است.
5-7- پیمانکار
شخصیتی حقوقی است که برای انجام خدمات پیمانکاری مشتمل بر ارائه انواع خدمات عملیاتی با هدف تبدیل وضعیت موجود به وضعیت مطلوب مورد نیاز و سفارش کارفرما، تشخیص صلاحیت شده است.
6-7- تولیدکننده/تأمین‌کننده/فروشنده مواد و مصالح و یا تجهیزات
شخصیت حقیقی یا حقوقی واجد صلاحیتی است که کالا و یا تجهیزات طرح/پروژه را تأمین می‌کند.
7-7- پیمانکار طرح و احداث 40Engineering, Procurement, Construction (EPC) Contractor
شخصیت حقوقی واجد صلاحیتی است که خدمات توأم طراحی، تأمین کالا و ساخت را در طرح/پروژه انجام می‌دهند.
8-7- پیمانکار عمومی 41General Contractor (GC)
شخصیت حقوقی واجد صلاحیتی است که توانایی مدیریت حوزه‌های انتقال فن‌آوری و توسعه دانش فنّی، طراحی مهندسی، تأمین منابع مالی، تأمین و تدارک تجهیزات، ساخت و اجرای طرح‌ها و پروژه‌ها را از طریق انجام فعالیت‌های توسعه فن‌آوری و مدیریت پروژه به‌صورت درون سازمانی و یکپارچه‌سازی فعالیت‌های تخصّصی به‌صورت برون سپاری، دارا می‌باشد.
9-7- تأمین‌کننده منابع مالی
سازمان، نهاد یا شخصیت حقوقی که در چارچوب قانون، تأمین و یا تخصیص منابع مالی طرح/پروژه را بر عهده دارد.
10-7- پیمانکار عملیات حفاری
شخصیت حقوقی واجد صلاحیتی است که مسئولیت انجام عملیات حفاری با هدف حفر چاه با مشخصات ارائه شده از سوی کارفرما با انجام تعهدات اصلی از جمله تأمین دستگاه حفاری، تأمین پرسنل متخصص و ذی‌صلاح و اجرای کامل عملیات حفاری و تأمین با خرید خدمات تخصّصی و جانبی حفاری از جمله خدمات جانبی سیمان‌کاری، خدمات مغزه‌گیری، خدمات نمودارگیری، خدمات مانده‌یابی، خدمات تکمیل چاه، خدمات حفاری انحرافی، خدمات چاه‌آزمایی، خدمات اسید‌کاری و خدمات جداره‌گذاری را بر عهده دارد.
11-7- بهره‌بردار
شخصیت حقوقی دریافت‌کنندۀ نتیجه طرح/پروژه که متصدی بهره‌برداری و نگهداری آن است و در تمامی فرآیندهای پدیدآوری طرح/پروژه با کارفرما برای ایفای وظایف خود هماهنگی و مشارکت دارد.
12-7- شرکت اکتشاف و تولید 42Exploration & Production Company (E&P)
شخصیت حقوقی واجد صلاحیت دارای دانش، فن‌آوری و توانایی برنامه‌ریزی احداث تأسیسات زیربنایی و مدیریت حجم گسترده داده‌ها در بخش بالادست صنعت نفت که با تمرکز بر مدیریت زنجیره اکتشاف، ارزیابی، توسعه، تولید، بهبود و افزایش ضریب بازیافت و بر چیدن تأسیسات از طریق فعالیّت‌هایی همچون مهندسی و مدیریت بهینه مخزن، تأمین مالی و مدیریت پروژه از طریق بکارگیری سایر ذی‌نفعان کلیدی و پذیرش ریسک عملکرد آن‌ها، نتایج مورد نیاز کارفرما را محقّق می‌کند.
13-7- شرکت ارائه‌دهنده مجوز استفاده از فن‌آوری 43Licensor
شخصیتی حقیقی یا حقوقی که مجوز استفاده از فن‌آوری که مالکیت معنوی آن متعلق به وی است را به طرف دیگر از طریق ارائه مجوز رسمی استفاده از فن‌آوری ثبت‌شده بدون انتقال مالکیت و معمولا از طریق ارائه بسته طراحی مهندسی با هدف تضمین کیفیت محصولات نهایی مورد نیاز کارفرما اعطاء می‌کند.
14-7- دانشگاه / مؤسسات پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان
کلیه مراکز دانشگاهی، پژوهشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و مهندسی داخل کشور اعم از خصوصی و دولتی که توانایی علمی، فنّی، نیروی انسانی، مدیریتی، تجهیزات آزمایشگاهی و پایلوتی آنان جهت ایجاد دانش فنّی و گسترش فن‌آوری به اثبات رسیده و در حوزه فن‌آوری‌های مورد نیاز صنعت نفت فعالیّت دارند و به‌عنوان رکن اصلی بومی‌سازی دانش فنّی، بازوی علمی و دانش‌بنیان با بهره‌گیری از همکاری مشترک با سایر ذی‌نفعان کلیدی موضوع این ماده، لیسانس‌های خریداری‌شدۀ قبلی، مدارک مهندسی موجود این دانش‌های فنّی اعم از پایه و تفصیلی تجهیزات آزمایشگاهی و واحدهای پایلوت تحت مالکیت خود و نیز سودجُستن از تحقیقات نظری و پایه صورت‌پذیرفته در داخل این مراکز و نیز دانشگاه‌ها، امکان تولید دانش فنّی داخلی را فراهم می‌آورند.
تبصره 1- نحوه ارزیابی صلاحیت، شرح وظایف، نقش‌ها و مسئولیت‌های عمومی ذی‌نفعان کلیدی طرح/پروژه‌های صنعت نفت بر اساس ضوابط و دستورالعمل‌های صادره توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تعیین می‌شود.
ماده ۸- روش‌های واگذاری طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
روش‌های واگذاری طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت عبارت است از مجموعه گزینه‌هایی که از طریق آن‌ها دامنۀ کاری، ارتباطات قراردادی، محدوده تعهدات و مسئولیت‌های ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت در اقدامات مربوط به فعالیت‌های مراحل طرح/پروژه صنعت نفت مشخص می‌شود.
1-8- روش‌های مبتنی بر تأمین منابع مالی طرح/پروژه
در این روش‌ها، قراردادهای بلندمدت با هدف تأمین مالی، طراحی، ساخت و در صورت نیاز بهره‌برداری طرح/پروژه میان کارفرما و پیمانکار عمومی شرکت اکتشاف و تولید منعقد می‌شود و با توجّه به شرایط تأمین مالی، نوع ساخت، بهره‌برداری، انجام پرداخت‌ها، بهای محصول، انتقال پروژه و مالکیت طرح/پروژه شامل مواردی از قبیل روش‌های زیر می‌باشد:
1-1-8- ساخت، بهره‌برداری، انتقال 44Build, Operate, Transfer (BOT)
در این روش ساخت و بهره‌برداری طرح/پروژه به یک پیمانکار عمومی واگذار می‌شود و انتقال طرح/پروژه به کارفرما پس از طیّ مدّت معینی محقّق می‌شود. پیمانکار عمومی مسئولیت کامل تجمیع و تأمین تمامی خدمات طراحی، تدارک، ساخت، تأمین مالی و بهره‌برداری از طرح/پروژه را بر عهده دارد.
2-1-8- ساخت، تملک، بهره‌برداری 45Build, Own, Operate (BOO)
در این روش پیمانکار عمومی نسبت به طراحی، تأمین مالی، ساخت، تملک، بهره‌برداری و نگهداری طرح/پروژه اقدام می‌کند و تعهدی برای انتقال طرح/پروژه ساخته‌شده به کارفرما ندارد. در این روش درآمد حاصل از اجرای طرح/پروژه به‌منظور جبران سرمایه اولیه و تحقّق سود به پیمانکار عمومی تعلق می‌گیرد و کارفرما به‌صورت مشتری و یا خریدار نهایی محصول طرح/پروژه باقی می‌ماند.
3-1-8- ساخت، تملک، بهره‌برداری، انتقال 46Build, Own, Operate, Transfer (BOOT)
در این روش پیمانکار عمومی، سرمایه‌گذاری لازم برای اجرای طرح/پروژه را تأمین کرده و بهره‌برداری به‌عنوان مالک از طرح/پروژه را برای مدّت زمان معیّن بر عهده می‌گیرد و پس از آن تأسیسات احداثی را به کارفرما منتقل می‌کند. واگذاری تملک به پیمانکار عمومی در این روش، ریسک‌های سرمایه‌گذاری را در موارد غیر جذاب کاهش می‌دهد.
4-1-8- ساخت، انتقال، بهره‌برداری 47Build, Transfer, Operate (BTO)
در این روش پیمانکار عمومی با لحاظ کردن ریسک‌ها و مخاطرات ناشی از افزایش هزینه‌های ساخت، طرح/پروژه را از طریق تأمین مالی احداث کرده و در حالی‌که کارفرما پس از دوره ساخت مالک اصلی است، طی توافق‌نامه‌ای مسئولیت‌های دوره بهره‌برداری طرح/پروژه را انجام می‌دهد.
5-1-8- ساخت، اجاره، بهره‌برداری، انتقال 48Build, Lease, Operate, Transfer (BLOT)
در این روش پیمانکار عمومی نسبت به ساخت طرح/پروژه اقدام کرده و کارفرما هزینه‌های مربوط به سرمایه‌گذاری را از طریق اجاره‌دادن طرح/پروژه طیّ یک توافق‌نامه که شرایط و زمان‌بندی پرداخت‌ها در آن منعکس شده است، به پیمانکار عمومی پرداخت می‌کند.
6-1-8- نوسازی، بهره‌برداری، انتقال 49Rehabiliate, Own, Transfer (ROT)
در این روش به‌منظور تعمیرات و بازسازی مستحدثات، تأسیسات و یا بخش‌های زیربنایی قرارداد بین کارفرما و پیمانکار عمومی منعقد می‌شود و پیمانکار عمومی پس از انجام تعهدات پروژه، اقدام به بهره‌برداری می‌نماید و در این دوره درآمدهای حاصل از راه‌اندازی پروژه را کسب نموده و پس از استهلاک کامل سرمایه‌گذاری انتقال به کارفرما صورت می‌گیرد. تعمیرات و بازسازی می‌تواند در ساختمان و اثاثیه یا در ماشین‌آلات، دستگاه‌ها، تجهیزات، ابزارآلات با فن‌آوری پیشرفته و غیره باشد.
7-1-8- روش بیع متقابل 50Buy Back
در این روش، موضوع قرارداد می‌تواند ارائه هرگونه خدمات از جمله اکتشاف، توسعه شامل حفاری، طراحی، ساخت و تأمین تجهیزات فرآیندی به‌منظور تولید محصول باشد که اصل پول و حق‌ّالزحمه شرکت اکتشاف و تولید از محل درآمدهای حاصل از توسعه میدان طی برنامه زمانی توافق‌شده بازپرداخت خواهد شد.
8-1-8- قراردادهای نفتی ایران 51Iranian Petroleum Contract (IPC)
عبارت است از مجموعه ترتیبات قراردادی با شرکت اکتشاف و تولید که با اهم اهداف شامل افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز طبیعی و اطمینان از تولید صیانتی از مخازن با استفاده از شیوه‌های نوین به‌منظور تشویق و حمایت از جذب و هدایت سرمایه‌های داخلی و خارجی، در بخش بالادست صنعت نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
-2-8- روش‌های مبتنی بر نحوه انجام کار
1-2-8- روش متعارف اجرای پروژه 52Conventional System (Engineering + Procurement + Construction)
در این روش کارفرما از طریق قراردادهای جداگانه با مشاور و پیمانکار، طرح/پروژه را انجام می‌دهند. ابتدا طراحی در محدوده ریسک‌های مربوطه توسّط مشاور تکمیل می‌شود و سپس اجرای طرح/پروژه به یک یا چند پیمانکار واگذار می‌شود تا کار بر اساس طراحی و مشخصات فنّی تهیه‌شده به انجام برسد.
مسئولیت عملکردی طرح/پروژه در این روش، به‌جز مواردی که به فرآیندهای اجرایی پیمانکار مربوط می‌شود، بر عهده کارفرماست. فرآیندهای تدارکات و خرید به‌جز مواد و مصالح و اقلام حجمی (موضوع تبصره ۳ ذیل جزء 4-2-7 این سند) در این روش بر عهده کارفرماست.
2-2-8- روش مهندسی و تدارکات- ساخت 53Engineering + Procurement , Construction (E+PC)
در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد با مشاور، خدمات طراحی طرح/پروژه را واگذار می‌کند و سپس از طریق انتخاب یک یا چند پیمانکار خدمات تهیه و تأمین کالا و تجهیزات و اجرای طرح/پروژه را تأمین می‌نماید.
3-2-8- روش مهندسی- تدارکات و ساخت 54Engineering , Procurement + Construction (EP+C)
در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد با مشاور، خدمات طراحی و تدارکات طرح/پروژه را به‌صورت توام تأمین می‌نماید و در ادامه یک یا چند پیمانکار را برای ارائه خدمات نصب و اجرای طرح/پروژه انتخاب می‌کند.
4-2-8- روش مهندسی- تدارکات- ساخت 55Engineering , Procurement , Construction (EPC)
در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد با پیمانکار طرح و احداث، خدمات طراحی، تهیه و تأمین کالا و تجهیزات و ساختمان و نصب طرح/پروژه را واگذار می‌نماید.
ریسک کارفرما در راه‌اندازی پروژه محدود به مسئولیت مرتبط با اطّلاعاتی است که در مرحله مناقصه‌گزاری و یا مذاکره برای واگذاری قرارداد توسّط کارفرما ارائه شده است و سایر ریسک‌های طرح/پروژه من‌جمله مسئولیت‌های عملکردی بر عهده پیمانکار طرح و احداث است.
محدوده وظایف پیمانکار طرح و احداث در این روش از ابتدای مرحله طراحی پایه تا پایان مرحله راه‌اندازی است.
تبصره 1- روش‌هایی که مبتنی بر مالکیت محصول طرح/پروژه توسّط بخش غیردولتی هستند، باید بدون انتقال مالکیت نفت و گاز موجود در مخازن مورد استفاده قرار گیرند.
تبصره ۲- بخشی از وظایف کارفرما/مجری در این نظام ممکن است با صلاحدید کارفرما/مجری، به‌وسیله مشاور انجام شود.
تبصره 3- به‌منظور دستیابی به مناسب‌ترین روش از گزینه‌های اشاره‌شده در بالا با توجّه به شرایط و ویژگی‌های خاص هر طرح/پروژه، سند “راهنمای نحوه انتخاب روش بهینه اجرای طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت” توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین و ابلاغ خواهد شد.
تبصره ۴- گزارش توجیهی روش واگذاری انتخاب‌شده برای یک طرح/پروژه باید توسّط کارفرما و یا نماینده وی بر اساس سند موضوع تبصره ۳ این ماده و یا سایر اسناد و مدارک معتبر تهیه شود.
تبصره ۵- سند «چارچوب توزیع نقش‌ها و مسئولیت‌های ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت» توسّط معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت تدوین و ابلاغ می‌شود.
تبصره ۶- برای پروژه‌های زیرمجموعه یک طرح (یا زیربخش‌های یک مگاپروژه) می‌توان از یک یا چند روش مطرح در ماده ۸ استفاده نمود.
ماده ۹- ارزیابی صلاحیت و روش‌های انتخاب ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت
ارزیابی صلاحیت ذی‌نفعان کلیدی، موضوع ماده ۷ این سند در رشته‌های تخصّصی صنعت نفت و گاز و تهیه فهرست‌های بلند دستگاه مرکزی، تابع مدل‌ها و ضوابط ارزیابی تدوین‌شده در معاونت مهندسی، پژوهش و فن‌آوری وزارت نفت می‌باشد.
روش‌های انتخاب ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت عبارت است از مجموعه قوانین، مقرّرات و آیین‌نامه‌هایی که جهت انتخاب ذی‌نفعان کلیدی صاحب‌صلاحیت برای واگذاری مراحل مختلف طرح‌ها و پروژه‌ها لازم‌الاجرا هستند.
رعایت قانون «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تأمین نیازهای کشور و تقویت آن‌ها در امر صادرات و اصلاح ماده ۱۰۴ قانون مالیات‌های مستقیم» مصوب 01/05/1391 مجلس شورای اسلامی و سایر مقرّرات مربوط به استفاده حداکثری از توان داخلی 56Local Content جهت اجرای مفاد این ماده الزامی است.
1-9- انتخاب مجری
انتخاب مجری در طرح‌ها یا پروژه‌های صنعت نفت کشور تابع آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های وزارت نفت در این خصوص می‌باشد.
2-9- انتخاب پیمانکار / پیمانکار طرح و احداث / پیمانکار عمومی
1-2-9- واگذاری قرارداد به پیمانکار/پیمانکار طرح و احداث/پیمانکار عمومی صاحب‌صلاحیت، تابع قانون برگزاری مناقصات مصوب مورخ 03/11/1383 مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه‌های اجرایی و بخشنامه‌های مربوطه است.
2-2-9- واگذاری قرارداد به پیمانکار/پیمانکار طرح و احداث/پیمانکار عمومی صاحب‌صلاحیت در طرح‌های مربوط به اکتشاف، توسعه، تولید، تعمیر و نگهداشت میادین مشترک نفت و گاز به استناد ماده۱۱ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت 57«ماده 11» قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت: واگذاری و اجرای طرح‌های مربوط به اکتشاف، توسعه، تولید، تعمیر و نگهداشت میادین مشترک نفت و گاز با تأیید وزیر نفت و فقط با رعایت آیین‌نامۀ معاملات شرکت ملّی نفت ایران از شمول قانون برگزاری مناقصات مستثنی است.تبصره 1ـ در اجرای این ماده، تعیین حداقل سهم ارزش کار طرف ایرانی موضوع «ماده 3» قانون حداکثر استفاده از توان فنّی مهندسی، تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به‌منظور صدور خدمات مصوّب 12/12/1375 بر عهده وزیر نفت است.تبصره 2ـ ترخیص کالاها و ماشین‌آلات مربوط به طرح‌های موضوع این ماده از مبادی گمرکی کشور، قبل از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده و حقوق ورودی و هزینه‌های گمرکی، بلافاصله پس از ثبت در مبادی فوق با تعهد ذی‌حسابی و تأیید وزیر نفت مجاز است و حقوق متعلّقه پس از محاسبه و اعلام به شرکت‌های اصلی تابعه وزارت نفت پرداخت می‌شود. تمدید موارد ورود موقت به روش فوق مجاز است.، با تأئید وزیر نفت تابع آیین‌نامه معاملات شرکت ملّی نفت ایران مصوب 31/04/1339 و اصلاحات و شیوه‌نامه‌های مربوط به آن می‌باشد.
3-9- انتخاب شرکت اکتشاف و تولید
واگذاری قرارداد به شرکت اکتشاف و تولید تشخیص‌صلاحیت‌شده توسّط وزارت نفت تابع ضوابط و مقرّرات وزارت نفت می‌باشد.
4-9- انتخاب مشاور
1-4-9- واگذاری قرارداد به مشاور صاحب‌صلاحیت در طرح‌ها یا پروژه‌های صنعت نفت کشور تابع قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه خرید خدمات مشاوره مصوب 18/07/1388 سازمان برنامه و بودجه کشور موضوع بند ه از ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات 58«بند ه» ذیل «ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات»: خرید خدمات مشاوره اعم از مهندسی مشاور و مشاوره فنّی بازرگانی مشتمل بر مطالعه، طراحی و یا مدیریت بر طرح و اجرا و نظارت و یا هر نوع خدمات مشاوره‌ای و کارشناسی. و اصلاحات بعدی آن می‌باشد.
2-4-9- واگذاری قرارداد به مشاور صاحب‌صلاحیت در طرح‌های مربوط به اکتشاف، توسعه، تولید، تعمیر و نگهداشت میادین مشترک نفت و گاز به استناد ماده ۱۱ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت 59«ماده ۱۱» قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت: واگذاری و اجرای طرح‌های مربوط به اکتشاف، توسعه، تولید، تعمیر و نگهداشت میادین مشترک نفت و گاز با تأیید وزیر نفت و فقط با رعایت آیین‌نامه معاملات شرکت ملّی نفت ایران از شمول قانون برگزاری مناقصات مستثنی است. تبصره 1ـ در اجرای این ماده، تعیین حداقل سهم ارزش کار طرف ایرانی موضوع «ماده 3» قانون حداکثر استفاده از توان فنّی مهندسی، تولیدی، صنعتی و اجرایی کشور در اجرای پروژه‌ها و ایجاد تسهیلات به‌منظور صدور خدمات مصوّب 12/12/1375 بر عهده وزیر نفت است. تبصره 2ـ ترخیص کالاها و ماشین‌آلات مربوط به طرح‌های موضوع این ماده از مبادی گمرکی کشور، قبل از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده و حقوق ورودی و هزینه‌های گمرکی، بلافاصله پس از ثبت در مبادی فوق با تعهد ذی‌حسابی و تأیید وزیر نفت مجاز است و حقوق متعلقه پس از محاسبه و اعلام به شرکت‌های اصلی تابعه وزارت نفت پرداخت می‌شود. تمدید موارد ورود موقت به روش فوق مجاز است.، با تأئید وزیر نفت تابع آیین‌نامه معاملات شرکت ملّی نفت ایران مصوب 31/04/1339 و اصلاحات و شیوه‌نامه‌های مربوط به آن می‌باشد.
5-9- انتخاب مدیر طرح
1-5-9- واگذاری قرارداد به مدیر طرح صاحب‌صلاحیت در طرح‌ها یا پروژه‌های صنعت نفت کشور تابع قانون برگزاری مناقصات و آیین‌نامه خرید خدمات مشاوره مصوب 18/07/1388 سازمان برنامه و بودجه کشور موضوع بند ه ماده ۲۹ قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات بعدی آن می‌باشد.
2-5-9- واگذاری قرارداد به مدیر طرح تشخیص‌صلاحیت‌شده توسّط وزارت نفت در طرح‌های مربوط به اکتشاف، توسعه، تولید، تعمیر و نگهداشت میادین مشترک نفت و گاز به استناد ماده ۱۱ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، با تأئید وزیر نفت تابع آیین‌نامه معاملات شرکت ملّی نفت ایران مصوب 31/04/1339 و شیوه‌نامه‌های مربوط به آن می‌باشد.
6-9- انتخاب تولیدکننده /تأمین‌کننده/ فروشنده مواد و مصالح و یا تجهیزات
انتخاب تولیدکننده، تأمین‌کننده، فروشنده مواد و مصالح و یا تجهیزات تابع آیین‌نامه اجرایی منابع واحد دستگاه مرکزی وزارت نفت و سایر آیین‌نامه‌های مرتبط می‌باشد.
7-9- اهم آیین‌نامه‌ها، شیوه‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مربوط به انتخاب ذی‌نفعان کلیدی طرح‌ها و پروژه‌های صنعت نفت به شرح جدول ذیل است:
