این، دوّمین پست وبنوشت درخصوص موارد ادّعای داراشدن بلاجهت در قراردادهای احداث است. نخستین پست، تعریفی از داراشدن بلاجهت را همراه با مثالهایی پیشنهاد میدهد، و این پست، اعاده برای داراشدن بلاجهت در «قراردادهای صریح» و شبهقراردادها یا قراردادهای ضمنی در حقوق را به بحث میگذارد. سوّمین پست، بر موانع بازیابی در قبال داراشدن بلاجهت و نتیجهگیریها متمرکز است.
متن زیر، ترجمه مستقیم است و لزوماً در محیط قراردادهای ایرانی، قابل إعمال نیست.
نظریّههای بازیابی در حقوق قرارداد
بازیابی داراشدن بلاجهت در قراردادهای صریح
در حالت عادّی، بازیابی تحت [عنوان] داراشدن بلاجهت از مجرای قراردادهای صریح یا قراردادهای ضمنی، قابل انجام نمیباشد. چنانچه پیمانکار بخواهد ادّعایی برای اعاده تحت [عنوان] داراشدن بلاجهت بهسبب یک تغییر در کار را طرح کند، آنگاه پیمانکار باید تأیید کند که قرارداد، فرآیندی صریح را برای فراهمنمودن جبران [مالی] در قبال تغییرات، تعریف نمیکند. چنانچه مفادّ قراردادی صریح برای جبران [مالی] تغییرات در کار وجود داشته باشد، آنگاه بازیابی تحت دکترینِ داراشدن بلاجهت، بهغایت غیرمحتمل است.(۱)
پیش از اینکه نظریّههای حقوق ضمنی یا شبهقراردادها بتوانند پیادهسازی شوند، کلیّۀ راهها برای بازیابی از مجرای قرارداد صریح، باید طی شده باشد. چنانچه طرفین [قرارداد]، مفادّ [قرارداد] را رعایت کنند، دادگاهها عموماً عبارات و قصد قرارداد صریح را تأیید میکنند. برای مثال، دادگاه تجدیدنظر ایالات متّحده، ادّعای بازیابی یک پیمانکار را بهسبب اینکه قراردادی صریح در میان بود که طرفین [قراردادیِ] باتجربه، [آن را] بهطور کامل درک کرده بودند، رد کرد. کارفرما هیچگونه تدلیسی را انجام نداد و پیمانکار، با سادهانگاری، کار لازم را دست پایین برآورد کرد:
… جائیکه طرفین، قراردادی معتبر را با تخصیص ریسک و پاداش منعقد مینمایند، شایسته است دادگاهها نسبت به اضمحلال آن تخصیص، صرفاً به این سبب که یک طرف، ریسک خود را دست پایین برآورد نمود، بیمیل باشند.(۲)
پیش از طرح یک ادّعا تحت [عنوان] داراشدن بلاجهت، پیمانکار باید با دقّت عبارات قرارداد را بهمنظور تعیین اینکه آیا قرارداد صراحتاً شرایط را پوشش میدهد یا خیر، بازبینی نماید. قراردادهای صریح و قراردادهای ضمنی نمیتوانند همزمان به یک شرایط مفروض إعمال شوند. همچنین، قراردادهای صریح یا قراردادهای ضمنی، در واقع شبهقراردادها یا قراردادهای ضمنی در قانون را منع میکنند. به بیان دیگر، پیمانکار نباید به آنچه که قرارداد تصریحاً بیان میکند، بیتوجّهی کرده و سعی نماید تا نظریّههای دیگر و تأویلهای متمنّی در قانون را بهمنظور بازیابی خسارات از کارفرما را مورد استفاده قرار دهد. در حالت عادّی، چنانچه کارفرما نتواند تکالیف قراردادی خود را برآورده کند، آنگاه رویّهای که باید تبعیّت شود، میتواند [طرحِ] ادّعای خسارات مجاز تحت قرارداد باشد.
بازیابی شبهقراردادی برای داراشدن بلاجهت
متناسبترین راه برای دنبالکردنِ بازیابی یا اعاده تحت [عنوان] داراشدن بلاجهت، از مجرای شبهقراردادها یا قراردادهای ضمنی میگذرد. هنگامیکه قرارداد صریحِ [فیمابین] طرفین، ناکافی یا ناقص باشد یا وجود نداشته باشد، آنگاه حقوق ضمنی میتواند برای برقراری توافق مورد استفاده قرار گیرد. بعلاوه، چنانچه کارفرما قرارداد را نقض یا رها کند، یا اگر قرارداد لغو شده است، آنگاه حقوق ضمنی میتواند [به موضوع] تحمیل شود.
فرهنگ لغات حقوقی بلاک، نظریّۀ داراشدن بلاجهت را بهعنوان «غیرقراردادی لیکن با ماهیّتی منصفانه» توصیف میکند.(۳)
هنگام کار با قراردادهای حقیقی، توافق، وظیفه را تعریف میکند. در قراردادهای ضمنی یا شبهقراردادها، وظیفه است که توافق را تعریف میکند. «وظیفه، که بدینترتیب بنیان یک تکلیفِ شبهقراردادی را شکل میدهد، اغلب مبتنی بر دکترین داراشدن بلاجهت است.»(۴) حتّی اگر طرفین قرارداد تلاش کنند تا یک قرارداد صریح کارآمد را ایجاد کنند، امّا ناکام بماند، آنگاه، میدان برای [طرح بحث] حقوق ضمنی باز میباشد.
اصطلاح «اجرتالمثل» اغلب در تلاش پیمانکار برای بازیابی [هزینهها] از پیمانکار از مجرای [طرح دعوی] داراشدن بلاجهت مورد استفاده قرار میگیرد. اجرتالمثل – با معنای «همان اندازه که فرد، شایستۀ آن است» در لاتین- بهعنوان یک اصل حقوقی تعریف میشود، جائیکه پیمانکار میتواند ارزش متعارفِ کار إجراءشده یا خدمات ارائهشدهای را که کارفرما درخواست نموده، پذیرفته و حفظ نموده را [در راستای] ممانعت از داراشدن بلاجهت، بازیابی نماید. این [اصل] در پروندههایی که قرارداد ناقص، ناکافی، ملغی یا رهاشده است، برای حصول اطمینان از جبران [مالی] منصفانه برا کوششهای پیمانکار، إعمال میشود. پیمانکار در حالت عادّی نمیتواند هزینۀ کامل خود نسبت به یک قلمِ ویژه در اختلاف را تنها با تملّک مجدّد آن قلم، بازیابی نماید. ادّعا باید ارزش متعارف کار انجامشده را نیز مدّ نظر قرار دهد. اجرتالمثل به پیمانکار اجازه میدهد تا «همان اندازه که فرد، شایستۀ آن است» را مطابق ارزش متعارف خدمات، از کارفرما بازیابی نماید.
راهکار چالش حقوقی خود را از ما بخواهید
در یک پرونده، پیمانکار برای بازیابی هزینههای کار اضافی درخواستشده و مصالح گرانقیمتتر برای تکمیل پروژۀ کاشیکاری، شکایت نمود. طرفین [قرارداد] بر سر هزینه و شیوۀ جبران [مالی] برای کار کاشیکاری اضافی توافق ننمودند. بدینسبب که قرارداد حقیقی، هیچگونه برنامۀ زمانی یا روش پرداخت مشخّصی را پوشش نداد، حقوق ضمنی میتوانست لازمالإجراء گردد. پیمانکار، تحت شبهقراردادها، مستحقّ [دریافتِ] ارزش متعارف خدمات ارائهشدهای است که کارفرما درخواست نموده و پذیرفته است.(۵)
در این شرایط، قرارداد به اندازۀ کافی شرایط زمانی پرداخت را پوشش نداد. همچنین، پیمانکار خدمات کار کاشیکاری اضافی را با انتظاری متعارف برای پرداخت، انجام داده بود. کارفرما خدمات را بدون پرداخت کافی پذیرفته و حفظ کرده بود و لذا بهطورت بلاجهت، دارا شده بود. در این پرونده، پیمانکار میتوانست برای بازیابی اجرتالمثل تحت [عنوان] داراشدن بلاجهت، طرح دعوی نماید.
۱- “Change Provision Defeats Contractor’s Claim for Extras,” Construction Claims Monthly, July 1983, 4.
۲- Construction Law Claims & Liability, Remedies and Damages § 15.6A (CR.5/88) 1, 1988.
۳- Black’s Law Dictionary, 1705. (4th ed. 1968).
۴- Am. Jur. 2d 944, Restitution and Implied Contracts, § 2, 66.
۵- Construction and Design Law Digest, 413 § 23 1988.
مطالب مرتبط
اقتباس از نوشتهای از ریچارد.جی.لانگ
