تصدیع در پروژه‌های احداث: مفهوم، اصول و مصادیق

تصدیع در پروژه‌های احداث، به هرگونه تغییر غیرمنتظره‌ای اطلاق می‌شود که روند اجرای پروژه را مختل کرده و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. این مفهوم حقوقی، در دعاوی میان کارفرما و پیمانکار و یا پیمانکاران جزء، کاربرد دارد. در این مقاله، به بررسی مفهوم تصدیع، اصول حاکم بر آن، تمایز آن با تأخیر و خسارات قابل بازیابی در هر یک می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با این مفهوم کلیدی در حقوق احداث، بیشتر آشنا شوید و از حقوق خود در پروژه‌ها، آگاهانه دفاع کنید.

در عرصۀ پویا و پیچیدۀ پروژه‌های احداث، اصطلاح «تصدیع» به هرگونه تغییری اطلاق می‌شود که در جریان اجرای پروژه، مانع از بهره‌مندی پیمانکار از روش اجرا یا توالی کار برنامه‌ریزی‌شده در زمان پیشنهاد قیمت می‌گردد. به عبارت دیگر، تصدیع را می‌توان یک دگرگونی اساسی در شرایط اجرای پروژه، نسبت به آنچه در زمان مناقصه پیش‌بینی شده بود، تعریف نمود که افزایش سختی و هزینۀ اجرا را در پی دارد. این مفهوم، در دعاوی حقوقی میان کارفرما و پیمانکار و یا پیمانکاران جزء، و همچنین در دعاوی میان پیمانکاران با متخصصان طراحی، مدیران ساخت و یا مدیران پروژه، کاربرد دارد.

اصول حاکم بر تصدیع

در پرتو اجرای قرارداد، جبران آثار ناشی از تصدیع بر سه اصل کلی استوار است:

حق پیمانکار در برنامه‌ریزی اقتصادی: در زمان پیشنهاد قیمت، پیمانکار حق دارد اجرای خود را طی یک مجموعه از عملیات اقتصادی برنامه‌ریزی کند، به‌نحوی‌که هر مرحله از اجرا، وابسته به مرحلۀ قبلی باشد. بنابراین، هرگونه تصدیع در یک مرحله، می‌تواند تأثیر مخربی بر مراحل بعدی داشته باشد.
همکاری طرفین قرارداد: از طرفین قرارداد انتظار می‌رود که با یکدیگر همکاری کنند و مانع اجرای کار یکدیگر نشوند. پیمانکار قصد دارد کار خود را به شیوه و ترتیب خاصی انجام دهد و کارفرما وظیفه دارد که مانع، مداخله و مصدّع اجرای برنامه‌ریزی‌شده پیمانکار نشود.
برنامه‌ریزی منطقی پیمانکار: پیمانکار موظف است اجرای قرارداد خود را به طور منطقی برنامه‌ریزی کند و نمی‌تواند فرضیات غیرواقعی در مورد اجرای قرارداد داشته باشد. به عنوان مثال، یک پیمانکار نمی‌تواند ادعای تصدیع معتبری به‌ طرفیت کارفرما یا متخصص طراحی طرح کند، اگر فرض کرده باشد که تمام اسناد طراحی را تا زمان اعطای قرارداد در اختیار خواهد داشت، در حالی که اسناد قرارداد نشان می‌دهد که اسناد طراحی در یک دوره زمانی در دسترس خواهند بود و اسناد طراحی ابنیه و محوطه و سازه‌ای ابتدا در دسترس خواهند بود و به دنبال آن اسناد نصب تجهیزات طراحی، قرقره‌های لوله‌کشی و اسناد چیدمان لوله‌کشی و اسناد طراحی برق و ابزار دقیق در تاریخ بعدی ارائه می‌شوند.

تمایز تصدیع از تأخیر

تفکیک و تمایز میان موارد ادعای مربوط به تأخیر نسبت به تصدیع در اجرای قرارداد، از اهمیت بسزایی برخوردار است. تأخیر، شامل تمدید اجرای قرارداد می‌شود؛ زیرا یک رویداد، تاریخ تکمیل یا تاریخ کلیدی مورد نیاز را به تأخیر انداخته است. با این حال، یک ادعای تصدیع، لزوماً نیازمند اثبات اینکه تاریخ تکمیل به تأخیر افتاده است، نمی‌باشد. آثار تصدیع، غالباً کاهش بهره‌وری نیروی کار یا تجهیزات ساختمانی و افزایش هزینه‌ها است و لزوماً به تطویل زمان اجرا منجر نمی‌شود. به عنوان مثال، عدم انجام به موقعِ وظایف پیمانکار جزء ممکن است باعث تصدیع در کار پیمانکار شود. پیمانکار جزء ممکن است استدلال کند که اگر پروژه اصلی با تأخیر مواجه نشود، نمی‌توان آن را مسئول دانست. با این حال، حکم [رسمی] ممکن است تشخیص دهد که پیمانکار حق دارد هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده ناشی از تصدیع را بدون توجه به اینکه آیا پیمانکار اجرای خود را به موقع تکمیل کرده است یا خیر، بازیابی کند.

خسارات قابل بازیابی در تصدیع و تأخیر

خسارات معمول مرتبط با موارد ادعای تصدیع، شامل افزایش هزینه‌های نیروی کار برای کارگران اضافی مورد استفاده برای انجام کار اضافی و تغییر یافته، افزایش هزینه‌ها برای از دست دادن بهره‌وری ناشی از تغییر توالی کار، شرایط و اضافه کاری و افزایش هزینه‌های تجهیزات و مواد می‌شود. در مقابل، خسارات تأخیر، شامل هزینه‌های مرتبط با یک دوره اجرای طولانی‌تر می‌شود که معمولاً شامل افزایش هزینه‌های بالاسری دفتر مرکزی و هزینه‌های محل کار، هزینه‌های تجهیزات طولانی مدت و هزینه‌های تأمین مالی می‌شود. یکی دیگر از تمایزات مهم بین موارد ادعای تصدیع و تأخیر، تأثیر بندهای «عدم خسارت برای تأخیر» است که می‌تواند بازیابی خسارات تأخیر را منتفی کند، اما معمولاً مانع بازیابی خسارات تصدیع نمی‌شود.

پاسخ چالش حقوقی خود را از ما بخواهید

نام و نام خانوادگی(ضروری)

نام شرکت(ضروری)

سمت شغلی(ضروری)

موبایل(ضروری)

ایمیل(ضروری)

موضوع و شرح مختصری سوال(ضروری)

من ربات نیستم

مثالی از تصدیع

برای نشان دادن اثر تصدیع در غیاب تأخیر، پیمانکاری را در نظر بگیرید که به دلیل تغییر طراحی در نقشه‌ها و مشخصات فنی که نیاز به حذف و جایگزینی لوله‌کشی‌های موجود دارد، دچار تصدیع در کار نصب لوله‌کشی خود می‌شود. این تغییر مستلزم افزایش ساعات جوشکاری و استفاده از مواد جوشکاری و داربست بیشتر توسط پیمانکار جزء لوله‌کشی است. طبق برنامه توالی اصلی، کار پیمانکار جزء برق مقدم بر پیمانکار جزء گرمایش/تهویه/تهویه مطبوع (HVAC) بود، اما اکنون پیمانکاران جزء برق و HVAC باید در فضای متاثر از حذف لوله، با هم کار کنند.

اگر شرکت‌های پیمانکاران جزء، نیروی کار ماهر را در محل کار افزایش دهند و شیفت‌ها و اضافه‌کاری را برای تحقق برنامه تکمیل اصلی اضافه کنند، هزینه‌های اجرا افزایش می‌یابد، اما اقدامات کاهشی، ممکن است مانعِ تجاوز از مهلت‌های مشخص‌ قراردادی شود. علاوه بر این، نیروی کار ماهر احتمالاً به دلیل انباشتگی تخصص‌ها، فضای کاری شلوغ، نظارت با دقت کمتر در شیفت شب و اضافه کاری، اتلاف بهره‌وری را تجربه خواهد کرد.

این مثال یک تمایز اساسی بین خسارات قابل بازیابی برای تصدیع در مقابل تأخیر را نشان می‌دهد. در این مثال، پیمانکاران جزء با هزینه‌هایی مواجه می‌شوند که عموماً با یک ادعای تصدیع مرتبط هستند؛ در حالی که پروژه اصلی با تأخیر مواجه نشده است.

نتیجه‌گیری

تصدیع در پروژه‌های احداث، یک مفهوم حقوقی پیچیده است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر هزینه و زمان اجرای پروژه داشته باشد. درک صحیح از مفهوم تصدیع و تمایز آن با تأخیر، برای پیمانکاران و کارفرمایان در مدیریت و حل و فصل اختلافات، ضروری است.