بررّسی حقوقی درج شروطی مازاد بر مقرّرات درخصوص آزادسازی سپردة حسن انجام کار

پرسش: با توجّه به تحویل موقّت و تصویب صورت‌وضعیّت قطعی پیمان با موضوع ابنیه که دفترچة عمومی پیمان ابنیه و فهرست‌بهای 1399 ملاک پیمان می‌باشد، اینجانب طبق مادّة 35 شرایط عمومی پیمان، درخواست آزادسازی 50% حسن انجام کار را بدون ضمانتنامة حسن انجام کار داده‌ام، اما کارفرما می‌گوید مادّة 35 گفته است مسترد شود، و واژة مسترد در آئین‌نامة تضامین به معنای آزادسازی با ضمانتنامه است که خلاف مادّة 35 است. خواهشمند است اعلام نظر فرمائید.

پاسخ: مقدّمتاً قابل ذکر است که مفهوم سپردة حسن اجرای کار به‌عنوان یکی از تضامین مندرج و شناخته‌شده در قالب شرایط عمومی پیمان‌ها، در قوانین و مقرّرات بالادستی مورد بحث قرار گرفته است. نخست در آئین‌نامة تضمین معاملات دولتی که تعریف سپردة حسن اجرای کار را ارائه نموده و هم‌چنین در قانون محاسبات عمومی کشور نیز در این خصوص، اوصافی مانند موقّت‌بودن سپرده، قابلیّت استرداد و منع تصرّف غیرقانونی آن مورد بحث قرار گرفته است.

پس از شناخت ماهیّت سپردة حسن اجرای کار، باید مقرّرات حاکم بر نحوة آزادسازی آن را در مفادّی مرتبط از شرایط عمومی پیمان جست‌وجو نمود که در آنجا، تحت شرایط و در مواعدی، قابلیّت آزادسازی این سپرده‌ها، عنوان شده است.

در فرض مسئله که شرایط عمومی پیمان نشریّة 4311 بر قرارداد حاکم است، در موادّی از این نشریّه، شرایط آزادسازی سپردة حسن اجرای کار درج شده که با عنایت به لازم‌الاجرا بودن بخشنامه، باید دقیقاً منطبق بر مفادّ این شرایط، اقدام نمود. لکن ملاحظه می‌گردد که شرطی مبنی بر دریافت تضمین در قبال آزادسازی سپردة حسن اجرای کار در شرایط عمومی پیمان، مطرح نشده است و لذا کارفرما نمی‌تواند شرط مورد نظر را به شروط قانونی و قراردادی اضافه نماید؛ وچنانچه شرط موصوف در قرارداد نیز گنجانده شود، به‌عنوان شرطی باطل و بلااثر شناسایی شده و بدان عمل نخواهد شد.

این موضوع از اصل عدم صلاحیّت مستخدم دولت در حوزة حقوق عمومی ناشی می‌شود و با عنایت به دایرة محدود عمل کارفرما در این بخش، چنین جوازی برای کارفرما درخصوص درج شرط موضوع پرسش مورد اشاره قرار نگرفته و لذا از آنجا که این محدودیّت، درخصوص درج شرط در شرایط خصوصی نیز حاکم است، لذا عملکرد دستگاه اجرایی محکوم به بطلان است و قابلیّت ایراد شکایت برای پیمانکار، وجود خواهد داشت.